Мадагаскарда президент мамлакатдан қочди, ҳарбийлар ҳокимиятни қўлга олди

Мадагаскарда қарийб уч ҳафта давом этган оммавий норозилик намойишларидан кейин ҳокимият ўзгарди. Президент Андри Радзуэлин мамлакатни тарк этди ва ҳарбийлар назоратни ўз қўлига олганини эълон қилди.

"Биз ҳокимиятни қўлга олдик", деб эълон қилди CAPSAT элита ҳарбий бўлинмаси бошлиғи полковник Майкл Рандрианирина.

Унинг таъкидлашича, ҳарбийлар аксарият ҳукумат институтлари, жумладан Сенат, Конституциявий суд ва Сайлов комиссияси ишини тўхтатмоқда.

Бироқ, Миллий Ассамблея (парламент қуйи палатаси) ҳозирча ўз ишида қолади. Ҳарбийлар ҳокимиятни эгаллаб олганини эълон қилишдан бир неча дақиқа олдин Миллий Ассамблея президент Андри Радзуэлинга импичмент эълон қилиш учун овоз берди. Ушбу қарорнинг қонунийлиги шубҳали эди: бир кун олдин, ҳали ҳам расмий президент бўлган Андри фармон билан парламентни тарқатиб юборган эди. Ўз навбатида депутатлар бу қарорни эътиборсиз қолдирдилар.

Радзуэлиннинг ўзи душанба куни ўз ҳаётига хавфдан қўрқиб, мамлакатни тарк этган. Халққа қилган мурожаатида у ўзини “хавфсиз” деб эълон қилди ва “Мадагаскарнинг йўқ қилинишига йўл қўймаслигини” таъкидлади. Унинг ҳозирги жойлашуви аниқ эмас. Reuters хабарига кўра, Радзуэлин президент Эммануэл Макроннинг розилиги билан Франция ҳарбий самолётида мамлакатдан чиқариб юборилган.

Франция ўтмишда Мадагаскарни эгаллаб олган; орол 1960 йилда мустақилликка эришди. Мадагаскардаги воқеаларни шарҳлар экан, Макрон конституциявий тузумни сақлаб қолиш зарурлиги ҳақида гапирди ва “Франция ёшларнинг норозилигини тушунса-да”, ҳарбийлар ундан ўз мақсадлари йўлида фойдаланишга уринмаслиги кераклигини таъкидлади. Париж эса вазиятга бевосита аралашиш ниятида эмаслигини таъкидлади.

Мадагаскарда норозилик намойишлари 25 сентябрда бошланган. Дастлаб намойишчилар электр ва сувнинг сурункали танқислигидан норозилигини билдирган, бироқ уларнинг талаблари тез орада сиёсий талабларга — ҳукумат ва президентнинг истеъфосига ўтган.

Намойишлар бошланганидан бир неча кун ўтгач, президент ҳукуматни истеъфога чиқарди ва ўзини намойишчилар билан мулоқот қилишга тайёрлигини билдирди. Шунингдек, у пойтахт Антананаривуда электр таъминотидаги узилишлар бир ой давом этса, ўз ихтиёри билан истеъфога чиқишга ваъда берди. Бу норозиликларни тўхтата олмади. Уларни куч билан бостиришга уринишлар, БМТ маълумотларига кўра, 22 кишининг ўлимига сабаб бўлган, расмийлар эса 12 намойишчининг ўлимини тасдиқлаган.

Намойишлар билан боғлиқ вазият дам олиш кунларида, элита CAPSAT бўлинмаси намойишчиларга қўшилгач, кескин ўзгарди. Махсус кучлар бундан буён ҳукумат буйруғига бўйсунмасликларини эълон қилди ва жандармерия ва бошқа армия бўлинмаларини ҳам шундай қилишга чақирди.

CAPSAT Мадагаскардаги энг нуфузли хавфсизлик кучларидан биридир. Андри Радзуэлиннинг ўзи бўлинма кўмагига таяниб, 2008 йилда давлат тўнтариши натижасида ҳокимиятга келган.

Мадагаскар дунёдаги энг қашшоқ мамлакатлардан бири бўлиб, турмуш даражаси ҳатто Африка қитъасидаги аксарият мамлакатлардан ҳам паст. Ўртача даромад йилига тахминан 600 долларни ташкил этади ва аҳолининг тахминан тўртдан уч қисми қашшоқлик чегарасида яшайди (Жаҳон банки томонидан кунига бир киши учун 2,15 доллар деб белгиланган).

Кўпгина халқаро оммавий ахборот воситалари таъкидлаганидек, Мадагаскардаги норозилик намойишлари Непал, Марокаш ва Индонезиядаги шунга ўхшаш сўнгги норозиликлардан илҳомланган бўлиб, уларда асосан ёшлар иштирок этган (бу норозилик намойишлари умумий тарзда "Z авлод намойишлари" деб номланган). Ижтимоий тармоқларнинг блокланиши туфайли норозилик намойишлари бошланган Непалда намойишчилар бош вазирни истеъфога чиқаришга ва муваққат ҳукумат ўрнатишга мажбур қилишди.