Coca-Cola дунёни қандай забт этди?

Янги йил байрами яқинлашгани сари бир компания ўз маҳсулотининг рекламасини кучайтиради. Шу даражада қилиб келяптики, ҳатто Янги йил деганда, умуман байрам ва таомланиш деганда Coca-Cola кўз олдимизга гавдаланадиган бўлиб қолган.

Бир пайтлар гиёҳвандликка қарши восита сифатида сотилган ичимлик қандай қилиб дунёни забт этди ва энг таниқли брендлардан бирига айланди? Coca-Cola муваффақиятининг сири нимада?

Ҳаммаси қандай бошланган?

Бир оз тарихга назар солсак. Coca-Cola 1886 йилда Америка фуқаролар уруши фахрийси Жон Пемблетон томонидан ташкил этилган. Яраланганидан сўнг, у морфинга қарам бўлиб қолди ва унинг ўрнини босувчи восита топишга қарор қилди. Мариани кока барги шаробининг муваффақиятидан илҳомланиб, Пемблетон ичимликка кола – кофеинли Африка ёнғоғини қўшишга қарор қилди. Айнан ўшанда дунёга машҳур Coca-Cola пайдо бўлди.

Биринчи йилида кунига атиги тўққиз шиша кола сотилган, аммо бугунги кунда Coca-Cola компанияси барча шуъба корхоналарини қўшиб ҳисоблаганда кунига қарийб 2 миллиард ичимлик сотади. Бу шуни англатадики, сайёрамиздаги деярли ҳар тўрт кишидан бири ҳар куни Coca-Cola маҳсулотини сотиб олади ва бу компания учун йиллик 40 миллиард доллардан ортиқ даромад келтиради.

Ҳозирда Coca-Cola компанияси дунёдаги энг машҳур бешта ичимликдан учтасига ва бутун газланган ичимликлар бозорининг ярмига эгалик қилади.

Сир нимада?

Кока-кола бундай муваффақиятга қандай эришди? Оддий жавоб – маркетинг! Coca-Cola умумий даромадининг тахминан 10 фоизини рекламага сарфлайди, бу эса йилига тахминан 4 миллиард долларни ташкил этади. Бундай катта бюджет тажриба ўтказиш ва энг ижодий ғояларни амалга ошириш имконини беради, яна бир бор яхши маркетингнинг кучини намойиш этади ва унинг энг таниқли ичимлик мақомини тасдиқлайди.

Бугунга келиб, компаниянинг қизил ва оқ логотипи дунё аҳолисининг 94 фоизига маълум ва "Coca-Cola" сўзи дунёдаги энг тушунарли сўз сифатида "Окей" сўзидан кейин иккинчи ўринда туради!

Хўш, бунинг сири нимада? Бу жуда оддий: биз миямизни брендни газланган ичимлик билан эмас, балки ёқимли ҳис-туйғулар, табассум, дўстлар билан дам олиш ёки байрам билан боғлашга мажбурлашимиз керак. Ва биз бунга жуда муваффақиятли реклама кампаниялари орқали эришдик.

“Байрам биз томон елмоқда!”

Coca-Cola’нинг энг катта ютуғи – Янги йил ва Милод байрамини ўзиники қилиб олгани бўлди. Бу давр эса Ғарбда, умуман бутун дунёда одамлар харидлар ва совғалар учун улкан пул сарфлайдиган мавсум – айни хазинанинг ўзи. “Янги йил – Coca-Cola’га тенг” деган ассоциацияни яратиш компаниянинг маркетинг ютуқларидан биридир. Ва Қорбобо (Санта Клаус) бу воқеада деярли юз йил олдин ҳал қилувчи рол ўйнаган.

Coca-Cola’дан олдин Санта Клаус бугунги кунда мавжуд бўлган ягона ўрнатилган имижга эга эмас эди. Ҳа, у илгари кўпинча узун бўйли, соқолли чол сифатида тасвирланган, аммо айнан Coca-Cola унга Милод ва Янги йил реклама кампаниялари орқали ўз брендм ранглари – қизил ва оқ палтосини берган. Тахминан бир вақтнинг ўзида машҳур оқ айиқлар пайдо бўлди, улар Санта Клаус билан бирга иккита муҳим мақсадга хизмат қилди: улар бутун оилага қаратилган эди ва бренд билан байрам ва қулайлик ҳисси ўртасида кучли боғлиқлик яратди.

Аммо Coca-Cola’нинг Янги йил рекламасининг энг юқори чўққиси, албатта, уларнинг машҳур юк машинаси эди.

Ушбу кампаниянинг мақсади Coca-Cola айтмагунича, Янги йил ёки Милод байрами бошланмайди деган туйғуни яратиш эди. 1990- ва 2000-йилларда МДҲда телевизор кўрган ҳар бир киши бренд ва байрам ўртасида узвий боғлиқликни ривожлантирди. Ва бу рекламанинг асосий сирини намойиш этади – ичимлик эмас, балки ҳис-туйғуларни сотиш.

“Кола билан улашинг”

Ноёб маркетинг ёндашувининг иккинчи ёрқин намунаси – бу "Кола билан улашинг" (“Share a Coke”) кампаниясидир. Асосий ғоя шишадаги Coca-Cola логотипини минтақадаги энг кенг тарқалган номлар билан алмаштириш эди. Бу ёндашув брендга мижозлар билан шахсий даражада боғланиш имконини берди. Ахир, Кола идишида ўз исмингизни кўриш ҳатто энг ижодий шиордан ҳам анча кучлироқ акс-садо беради. Шундай қилиб, маҳсулот ўзингизгасотиб олиш учун эмас, балки бошқа бировга сотиб олиш учун сотиб оладиган нарса сифатида сотила бошланди. Айтайлик, Абдуллоҳ исми ёзилган Колани кўрсангиз, шундай исмли дўстингиз бўлса, уни хурсанд қилиш учун сотиб олишга иштиёқингиз ошади.

Дастлабки мазкур кампания ёзда Австралияда бошланди ва катта муваффақиятга эришди. Бу ерда 23 миллион аҳолини қамраб олган "Кола билан улашинг" кампанияси давомида ҳар куни 250 миллион шиша сотилган.

Кўп ўтмай, кампания бутун дунё бўйлаб тарқалди ва "Она", "Дадам" ва "Дўстлар", “Улфатлар” ёрлиқлари билан 17 000 хил ном ишлатилган. Бундан ташқари, веб-сайт дизайнери ёрдамида махсус шишалар яратиш имконияти қўшилди.

“Share a Coke” кампаниясининг муваффақияти унинг реклама кампаниясини ўзига хослик орқали қуришда ётади. Ўз исмингизни қадоқда кўришдан кўра шахсийроқ бўлган нарсани тасаввур қилиш қийин. Бу худди битта қисқа сўзда ифодаланган бармоқ изи, бизнинг шахсиятимизга ўхшайди. Истеъмолчилар бренд ёнида жуда таниш нарсани кўрганда, кучли ҳиссий алоқа яратилади.

Сир – маркетингда!

Coca-Cola компанияси йилига миллиардлаб долларларни рекламага, энг ижодий ғояларни синаб кўришга ва амалга оширишга сарфлайди. Ҳар бир реклама кампанияси ҳам катта муваффақият эмас, лекин чинакам муваффақиятсизликка учраганини топиш ҳам қийин. Ва бу саъй-ҳаракатларнинг барчаси миямизни ушбу брендни нафақат газланган ичимлик билан, балки ундан ҳам кўпроқ нарса билан уйғун ҳолда кўришга ундашга қаратилган: дўстлар ёки оила аъзолари билан учрашувлар, дам олиш ёки ҳатто ўзимиз билан, худди “Share a Coke” кампаниясида бўлгани каби ҳислар уйғотади.

Ва бу ёндашув, албатта, ўзини оқламоқда. Coca-Cola нафақат маҳсулотни, балки ҳиссиётни сотиш орқали, ҳатто алкоголсиз ичимликлар бозори каби рақобатбардош соҳада муваффақиятга эришиш мумкинлигини кўрсатади. Компания шу қадар кенг миқёсда муваффақиятга эришдики, энди у бошқа брендларга ҳам худди шундай маданий аҳамиятга ва миқёсга эришишда ёрдам бера олади.

McDonald’s раҳбари Америкадаги энг йирик тез овқатланиш тармоғига айланишга интилиб, 1955 йилда Coca-Cola билан ҳамкорлик ўрнатиш учун мурожаат қилди. Дастлабки кунларда McDonald’s ўзининг ишга туширилиши учун Coca-Cola офисларидан фойдаланган ва ҳозирда тез овқатланиш тармоғи Coca-Cola’нинг энг йирик мижозидир.

Айни кунларда Coca-Cola капиталлашув даражаси бўйича ҳам пешқадам:

• Starbucks (қаҳва) капиталлашуви – 98,6 млрд доллар;
• Pepsi (салқин ичимликлар) – 204 млрд доллар;
• Budweiser (пиво ва салқин ичимликлар) – 127 млрд доллар;
• Coca-Cola капиталлашув миқдори эса – 303 млрд доллар!

Абулфайз Сайидасқаров