Бундан 150 миллион йил аввал яшаган қушга оид ноёб маълумотлар топилди

Чикагодаги Филд музейи олимлари қадимий қушга оид ноёб тош маълумотларни аниқладилар.

Улар ўз коллекциясида каптар ўлчамидаги археоптерикс қолдиғи энг қадимги қушлар, хусусан, қушларнинг патлари, қўллари, оёқлари ва боши ҳақида гап кетганда аввал номаълум бўлган бир қатор хусусиятларни акс эттиришини аниқладилар.

Reuters хабарига кўра, фотоальбом 1861 йилдан бери аниқланган 14 та маълум бўлган қолдиқларнинг энг яхши сақлангани ва энг тўлиқларидан бири ҳисобланади.

Судралиб юрувчилар ва қушларга ўхшаш хусусиятларга эга биринчи археоптерикс қолдиғи Чарлз Дарвиннинг эволюция ҳақидаги ғояларини қўллаб-қувватлади ва қушлар динозаврлардан пайдо бўлганлигини кўрсатди, дейилади хабарда.

Янги тадқиқот ультрабинафша нурлар ёрдамида Чикагодаги фотоалбомдаги юмшоқ тўқималарни аниқлашга муваффақ бўлди, компютер томографияси эса олимларга тошга сингиб кетган тафсилотларни кўриш имконини берди.

Тадқиқот шуни кўрсатдики, биринчи археоптерикс қолдиғи топилганидан 164 йил ўтгач, 150 миллион йиллар олдин юра даврида парвоз қилган жонзот ҳақида кўпроқ маълумот олиш мумкин.

Анатомик хусусиятлар шуни кўрсатдики, археоптерикс уча олган бўлса-да, у ерда кўпроқ вақт ўтказган ва дарахтларга чиқишга муваффақ бўлган.

Олимларнинг таъкидлашича, фотоалбом иккала қанотда учбурчаклар деб аталадиган махсус патлар мавжудлигини кўрсатди. Учбурчаклар юқори қўлнинг думғаза суягига бириктирилган ва айни пайтда энг ички парвоз патлари ҳисобланади.

Кичик тукли динозаврларда учбурчаклар йўқ эди. Тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, бугунги кунда кўплаб қушларда топилган ички учиш қанотлари учламчи ҳужайралар парвоз учун махсус ривожланганлигини кўрсатади.

"Кўтарилиш учун аэродинамик сирт тана билан узлуксиз бўлиши керак", деди дала музейи палеонтологи Жингмаи О'Коннор.

"Шундай қилиб, патли қанотлар ёрдамида парвоз қилиш учун динозаврлар бу бўшлиқни тўлдиришлари керак эди, биз археоптериксда буни кўриб турибмиз.

"Биз 160 йилдан ортиқ вақт давомида археоптериксни ўрганган бўлсак-да, жуда кўп асосий маълумотлар ҳали ҳам мунозарали. Бу қушми? У уча оладими? Учбурчакларнинг мавжудлиги иккала саволга ҳам жавоб "ҳа" деган талқинни қўллаб-қувватлайди", - дея қўшимча қилди О'Коннор.

Фотоалбом топилганида, у кўплаб фотоалбомлар сингари текис бўлишдан фарқли ўлароқ, уч ўлчовли ҳолда сақланиб қолган. Олимлар уларни ҳимоя қилиш билан бирга юмшоқ тўқималар қолдиқларини тайёрлашга муваффақ бўлишди ва ултрабинафша нурлар билан урилганда тўқималар порлаб кетди.

Оёқ бармоқларидаги юмшоқ тўқималар олимларни археоптерикс ҳаётининг кўп қисмини ерда ўтказган ва чекланган парвоз қобилиятига эга эканлигига ишонишларига олиб келди.

Олимлар топган яна бир хусусият бу танглай ёки оғиз қисми бўлиб, археоптерикснинг бош суяги кўплаб тирик қушлардан фарқли равишда ҳаракатсиз эканлигини тасдиқлайди. Аммо замонавий қушларда кўриниб турганидек, тумшуғининг мия қобиғидан мустақил равишда ҳаракатланишига имкон берувчи хусусият эволюциясининг биринчи босқичлари ҳақида далиллар мавжуд.