Машҳур обидаларнинг кўчма ва асл нусхалари (фото)

Ҳар бир давлатнинг ўз “ташриф қоғози” га айланган бино ёки иншооти бор. Яъни ўша жойни эшитган одам қайси давлат ҳақида гап кетаётганини тезда англайди. Аммо кўпчиликка машҳур бўлган биноларнинг ўзи жойлашган давлатдаги бошқа шаҳрида ёки бошқа давлатларда ҳам макетлари, яъни нусхалари қурилади.

Масалан Париждаги машҳур Эйфел минорасининг Токио, Лас-Вегас, Хитойда нусхалари мавжуд. Ёки бўлмаса, Ҳиндистондаги Тожмаҳалнинг Бангладеш, АҚШ ва ҳатто Дубайда ҳам нусхалари бор.

Бунга сабаб нима? Ўз улардан нима учун нусха кўчирилади? 

Бунга сабаб, биринчи ўринда туризм, яъни машҳур биноларнинг нусхалари асл жойга саёҳат қила олмайдиган сайёҳларни жалб қилиши мумкин. Ушбу нусхалар одамларга ўз мамлакатидан чиқмасдан машҳур бинонинг архитектураси ва маданиятини ҳис қилиш имконини беради. Масалан, ABC News нашрининг ёзишича, Шарқий Хитойнинг Ханчжоу шаҳри чеккасида одамлар Эйфел минорасини кўриш учун самолётга чиқишлари шарт эмас. Бунинг сабаби Париж уларнинг маҳалласида жойлашган. 

Бундан ташқари яна бир нечта сабаблар мавжуд:

1. Маданий алмашинув: Республикалар турли мамлакатлар ўртасида маданий алмашинув ва тушунишни ривожлантириш учун хизмат қилиши мумкин. Машҳур биноларнинг нусхаларини қуриш орқали мамлакатлар ўзларининг маданий меросларини намойиш этишлари ва бошқа маданиятларга бўлган ҳурматни оширишлари мумкин.

2. Таълим ва тадқиқот: Машҳур биноларнинг нусхалари талабалар ва тадқиқотчиларга ушбу рамзий иншоотларнинг архитектураси ва тарихини яқиндан ўрганиш имконини берувчи таълим воситаси сифатида ҳам хизмат қилиши мумкин.

3. Инвестициялар ва ривожланиш: Машҳур биноларнинг нусхаларини қуриш инвестицияларни жалб қилиш ва маълум бир ҳудудда иқтисодий ривожланишни кучайтириш усули бўлиши мумкин. Сайёҳлар ва ташриф буюрувчилар кўпинча ушбу нусхаларга жалб қилинади, бу эса ўз навбатида маҳаллий корхоналар ва жамоалар учун даромад келтириши мумкин. Биноларнинг шу мақсадда қурилган нусхалари кўпинча истироҳат боғлари ёки шаҳар марказларига қурилади.

Дунёдаги энг кўп такрорланган бино ёки иншоотлар 5 талиги:

1.  Франциянинг Париж шаҳридаги Эйфел минораси.

Эйфелнинг ажойиб дизайни ва глобал тан олиниши уни дунёнинг турли мамлакатларида нусхалар ва тақлидлар учун машҳур чизгига айлантирган.  Парижнинг бу машҳур иншооти дунёнинг турли жойларида, жумладан Токио, Лас-Вегас  ва Хитойда ўз нусхаларига эга.

2.  Ҳиндистоннинг Агра шаҳридаги Тож Маҳал

Шоҳ Жаҳон суюкли хотини Мумтоз Маҳал бегимга  атаб вафотидан сўнг қурдирган ушбу гўзал мақбаранинг бир неча нусхалари ҳам мавжуд. 

Жумладан, Шоҳ Жаҳоннинг  вориси Аврангзеб ҳам лойиҳани кўчириб, онасини эслатиш учун Аурангободда Биби Ка Мақбарани қурди.

Нусха кўчиришга ҳаракат қилган фақат Аврангзеб эмасди. АҚШнинг собиқ президенти Доналд Трамп Атлантик-Сити шаҳрида ёдгорликка ўхшаб казино ва меҳмонхона қурди. Унга "Трамп Тож Маҳал" деб ном берди ва уни  "дунёнинг саккизинчи мўъжизаси" деб атади. Шунингдек, бу иншоотнинг Бангладеш ва Дубайда ҳам нусхалари мавжуд.

3. Ню-Йорк бандаргоҳидаги Озодлик ҳайкали 

Римнинг озодлик маъбудаси Либертаснинг фигураси акс этган ушбу иншоот дунёдаги энг таниқли диққатга сазовор жойлардан бири. Асл нусхаси Ню-Йорк шаҳрида жойлашган бу ҳайкал турли жойларда, жумладан Франция, Лас-Вегасда ўз нусхаларига эга.

4. Италиядаги Пиза минораси 

Бу рамзий минора ўзининг ўзига хос суянчиғи билан машҳур. Бутун дунёда миноранинг бир нечта нусхалари мавжуд, улардан энг машҳури Иллинойс штатининг Нилес шаҳрида жойлашган

5. Оқ уй: Америка Қўшма Штатлари Президентининг расмий қароргоҳи 

Оқ уй  Вашингтондаги Пенсилвания авенюсида жойлашган бўлиб, 1800 йилда Жон Адамсдан кейин ҳар бир АҚШ президентининг қароргоҳи бўлиб келган. "Оқ уй" атамаси кўпинча президент ва унинг маслаҳатчиларининг  метоними сифатида ишлатилади. Мазкур иншоот ҳам бир нечта нусхаларига эга: улардан бири Хитойда, иккинчиси Грузияда.

Бундай нусхалар ва макетлар қурилишининг фойдали томонлари кўп бўлишига қарамай улар  ҳеч қачон асл бинонинг моҳиятини ёки руҳини тўлиқ акс эттира олмайди. Яъни танганинг иккинчи тарафи ҳам бор. Масалан, тарихий биноларнинг нусхаларини қуриш орқали асл иншоотнинг тарихий аҳамияти камайиши мумкин. Асл бино  ўзига хослигини йўқотиши ва шунчаки нусха билан боғланиши мумкин. Ёки нусхаларда кўпинча харажатларни камайтириш учун арзонроқ материаллардан фойдаланилади, бу эса бинонинг сифати ва "узоқ умр кўриш" ининг пасайишига олиб келиши мумкин. Натижада, асл нусханинг ҳам мустаҳкамлиги ва ҳақиқийлигига шубҳа уйғотиши мумкин.

Машҳур биноларнинг нусхаларини кўчиришда Хитойга тенг келадигани йўқ. Тарих давомида Хитой бошқа мамлакатлар ва маданиятларнинг қирраларини ўзлаштириш ва уларни ўзига хос қилишда ажойиб даражада яхши бўлган. Хитойнинг Ғарб архитектураси ҳақидаги "Оригинал нусхалар" китоби муаллифи Бянка Боскернинг айтишича,Хитойда икки минг йилдан ортиқ вақтга бориб тақаладиган архитектура тақлид қилиш анъанаси бор". У ерда бутун мамлакат бўйлаб тарқалиб кетган Эйфел минораси, Лондон кўприги, Венеция каналлари... Лондоннинг бутун маҳаллалари, Вашингтондаги Оқ уй ёки Буюк деворнинг содиқ дам олиш жойларини топиш мумкин.  

Ўзбекистонда ҳам истироҳат боғлари, паркларда Эйфел ёки Пизза минорасининг кичик нусхаларига кўзингиз тушган бўлиши мумкин.Булар иқтисодий ривожланишни кучайтириш усули сифатида қурилган. Яъни ташриф буюрувчиларнинг эътибори ушбу макетларга тушади ва ташкилотларга даромад келтиради. 

Одинахон Деҳқонова тайёрлади.