Трамп Европа Иттифоқини заифлаштирмоқчими?

АҚШ Италия, Австрия, Полша ва Венгрияга алоҳида эътибор қаратмоқда.

Қўшма Штатлар яқинда янги Миллий хавфсизлик стратегиясини эълон қилди. Сизиб чиққан ҳужжат лойиҳасига кўра, АҚШ Европа Иттифоқини беқарорлаштириш мақсадида қитъадаги тўртта давлатга таъсир ўтказишни кўзлаётгани айтилмоқда.

Доналд Трамп яна президентлик лавозимига қайтгач, трансатлантик муносабатлар анча совуқлашди. 2025 йил 4 декабр куни эълон қилинган Миллий хавфсизлик стратегияси кўплаб европалик сиёсатчилар томонидан очиқча ҳақорат сифатида қабул қилинди.

Ҳар бир янги маъмурият Конгрессга тақдим этадиган ушбу ҳужжатда Европа “таназзулга юз тутган қитъа” сифатида тасвирланади ва миграция сиёсати туфайли цивилизацион йўқолиш хавфи борлиги таъкидланади. Шунингдек, сўз эркинлигини цензура қилиш ва сиёсий мухолифатни бостириш ҳақида ҳам сўз юритилади.

Бироқ ҳужжатнинг оммага эълон қилинмаган, анча батафсилроқ дастлабки лойиҳаси ҳам мавжуд бўлгани айтилмоқда. Вашингтонда жойлашган Defence One рақамли нашри ушбу лойиҳани кўрганини иддао қилиб, унда АҚШ Италия, Австрия, Полша ва Венгрия билан “Европа Иттифоқидан узоқлаштириш учун кўпроқ ишлаши керак бўлган давлатлар” сифатида тилга олинганини ёзди. Оқ уй эса бундай лойиҳа мавжудлигини инкор этмоқда.

Рўйхатда Венгриянинг бўлиши ажабланарли эмас. Венгрия бош вазири Виктор Орбан ва АҚШ президенти Трамп яқин иттифоқчилар ҳисобланади. Орбан 2016 йилги президентлик сайловида Трампни қўллаб-қувватлаган. У ўша пайтда буни қилган ягона амалдаги ЕИ етакчиси эди.

Иккала сиёсатчи ҳам бир-бирининг позициясидан фойда кўради. Орбан кўпинча ЕИ ичида мустақил куч сифатида кўрилади, Трамп эса Европа Иттифоқига чуқур ишончсизлик билан қарайди. Трамп Орбан ҳақида "менинг азиз дўстим" деб гапирган ва ҳатто Венгрияга 20 миллиард долларлик молиявий ҳимоя таклиф қилгани айтилади (бу яқинда Аргентинага таклиф этилган ёрдамга ўхшаш). Венгрия иқтисодиёти оғир аҳволда, демократик орқага чекиниш бўйича хавотирлар сабаб ЕИ маблағларининг катта қисми музлатиб қўйилган.

Трамп шу ой бошида Politico нашрига берган интервьюсида Венгрияга молиявий ёрдам ваъда қилмаганини айтган, бироқ Орбан буни сўраганини тасдиқлаган.

АҚШ президенти Италия бош вазири Жоржа Мелони ва унинг ўнг қанотдаги, неофашистик илдизларга эга “Италия биродарлари” партиясига ҳам илиқ муносабатда. Бироқ АҚШдаги Герман Маршалл Фунд марказининг Марказий Европа бўйича минтақавий директори Даниэл Хегедишнинг фикрича, АҚШ ҳукумати Мелони Европа Иттифоқига қарши чиқади деган нотўғри тасаввурга эга. У Орбан билан айрим мафкуравий қарашларни бўлишса-да, ЕИ доирасида тўсқинлик қилувчи роль ўйнамаган. Аксинча, Мелони жуда прагматик сиёсатчи бўлиб, барқарор ЕИ мамлакатига нималар бера олишини бошқалардан яхшироқ тушунади, деди Хегедиш ДWга.

Ҳозирда Полша ҳам, Австрия ҳам ўнг популист ҳукуматлар томонидан бошқарилмаяпти. Аммо яқинда бундай эди ва ҳар икки давлатда ҳам ўнг қанот, евроскептик партиялар ҳануз жуда кучли таъсирга эга. Австрияда сўнгги сайловларда ўта ўнгдаги Озодлик партияси (FPO) энг кўп овоз олган ва ҳозир сўровномаларда етакчилик қилмоқда. Полшада эса ўтган ёзда миллий-консерватив “Ҳуқуқ ва адолат” (ПИС) партияси қўллаб-қувватлаган Карол Навроцкий президентлик сайловида ғалаба қозонди.

Шу сабабли Трамп маъмурияти яқин келажакда бу икки давлатга ҳам таъсирини кучайтиришга умид қилаётгани ажабланарли эмас.