Путин АҚШ президентининг ҳафсаласини пир қилди

АҚШ президенти Доналд Трамп Оқ уйга қайтганидан бери бутун дунё эътибори марказида қолмоқда. Унинг кескин ва ноодатий баёнотлари, қўяётган қадамлари кўпчиликда хавотир уйғотмоқда.

Шундай қадамлардан бири сифатида унинг Украинадан юз ўгириб, Россия президенти билан илиқ муносабатлар ўрнатгани айримларнинг ғашини келтирган эди. Бироқ охирги пайтларда Трампнинг ҳам Путиндан ҳафсаласи пир бўлган кўринади.

Ошкор бўлган “сир”

Яқинда АҚШнинг Fox News телеканали журналисти Жекки Хайнрих Трампнинг “агрессив санкциялар” жорий этиш режаларини билиб қолгани ҳақида ёзди.

Журналист қизнинг маълум қилишича, АҚШ президенти Владимир Путиннинг ҳаракатларидан норози ва Россия ўт очишни тўхтатиш бўйича музокараларни чўзяпти, деб ҳисоблайди. Оқ уй маъмурияти Россиянинг “соядаги флотига” нисбатан санкциялар қўллаш эҳтимолини истисно этмаяпти.

Журналистнинг манбаларига кўра, Трамп Россия президенти Владимир Путиннинг ҳаракатларидан қаттиқ норози бўлган.

“Менга айтишларича, ҳозирда санкцияларга риоя қилиш даражаси паст – норасмий ҳисоб-китобларга кўра, 10 баллик шкалада 3 баллга тенг холос. Ва Россиянинг ноқонуний нефт ташувчи “соядаги флоти” Балтика денгизи орқали осон нишонга айланиши мумкин”, – деб ёзди журналист.

Яқинда эса АҚШ президенти Москва айби билан Украинадаги урушни тўхтатишнинг иложи бўлмаса, Россия нефтига қарши иккинчи даражали бож жорий этиш билан таҳдид қилди. У “АҚШга сотиладиган нефт ва бошқа маҳсулотларга 25 фоизлик тариф, иккинчи даражали тарифлар” бир ой ичида жорий этилишини айтди.

АҚШ раҳбари Россия билан Украинадаги қон тўкилишни тўхтатиш тўғрисида келишувга эришилмаса ва айб Россияда бўлса, у ҳолда Россия нефтига нисбатан иккинчи даражали божлар жорий этилишини таъкидлаган.

“Агар биз Россия билан Украинадаги урушни тўхтатиш тўғрисида келишувга эриша олмасак ва агар мен бу Россиянинг айби деб ҳисобласам... мен Россиядан келаётган барча нефтга нисбатан иккинчи даражали божларни жорий этаман, – деди Трамп. – Бу дегани – кимки Россия нефтини харид қилса, у АҚШда бизнес юрита олмайди”, дея изоҳ берган Оқ уй раҳбари. Трампнинг таъкидлашича, агар ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувга эришилмаса, “25 фоизлик тарифлар ва бошқа маҳсулотларга ҳам” бир ой ичида жорий этилади.

Трамп, шунингдек, яқин кунларда Россия президенти билан суҳбатлашишни режалаштираётганини маълум қилди.

Айтиш жоиз, АҚШ раҳбари Путиннинг Украинада вақтинчалик бошқарув жорий этиш таклифидан сўнг “жуда ғазабланганини” маълум қилган. Россия президентининг фикрича, БМТ ҳимоясида вақтинчалик маъмурият ташкил қилиш орқали Украинада сайловлар ўтказиш ва ишончли, мустаҳкам ҳукуматни ҳосил қилиш мумкин, шунда Москва у билан музокаралар олиб бориши мумкин бўлади.

Трампнинг ишонишича, Путин унинг ғазабланганини билади, аммо у шундай дея қўшимча қилган: “Биз жуда яхши муносабатлар ўрнатдик ва агар у (Путин) тўғри йўл тутса, ғазабим тезда арийди”.

Абадий можаро

2022 йил март ойида Трампдан аввалги президент Жо Байден АҚШга Россия нефти ва гази импортини тақиқлаб қўйган эди. Кейинчалик G7 давлатлари ва ЕИ Россия нефтига нарх чегарасини жорий қилди. Россия бундай чеклов жорий қилган давлатларга нефт етказиб беришдан бош тортди. АҚШ Россиянинг нефт компаниялари ва танкерларига нисбатан санкциялар киритди – улар “соядаги флот” деб ҳисобланади.

Трамп ўз сўзларида Россияга нисбатан санкциялар “ўт очиш тўхтамагунча ва якуний тинчлик келишувига эришилмагунча” қандайдир бир вақтда бекор қилиниши мумкинлигини ҳам, шунингдек, улар кучайтирилиши мумкинлигини ҳам истисно қилмади. АҚШ давлат котиби Марко Рубионинг маълум қилишича, Россия томони Қора денгиздаги зарбаларни тўхтатиш учун АҚШ ва Европа Иттифоқи (ЕИ) санкцияларини бекор қилишни талаб этган.

Европа комиссияси раҳбари Урсула фон дер Ляйен эса Украинада “адолатли тинчлик ўрнатилмагунича” санкциялар қолишини айтган. Кремл ЕИнинг санкцияларни енгиллатишдан бош тортишини “Россия ва АҚШнинг тинчликка эришиш уринишлари билан ҳамоҳанг ҳаракат қилиш нияти йўқлиги” билан изоҳлади.

“Барча иккинчи даражали тарифлар жуда қаттиқ, чунки улар аслида “агар бизнинг гапимизга қулоқ солмасангиз, АҚШда бизнес қила олмайсиз”, деганини англатади” – деди Трамп кейинроқ. Трампнинг сўзларига кўра, у бундай чораларга боришни истамайди, аммо Путин тинчлик келишувини қабул қилишини ва охиригача амалга оширишини таъминлашни истайди.

Путин доимгидек “оппоқ”

Кремл Трампнинг сўзларига жавобан: “Америка тарафи билан мулоқотни давом эттиряпмиз. Масала жуда мураккаб, биз муҳокама қилаётган украин муаммоси жуда мураккаб. Бу кўплаб қўшимча саъй-ҳаракатларни талаб қилади”, – дея баёнот берди.

АҚШ, Россия ва Украина ўртасидаги музокаралардан сўнг, томонлар энергетика инфратузилмаси объектларига зарба бермаслик тўғрисида келишиб олдилар. АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс Қора денгизда хавфсиз денгиз ҳаракати тўғрисидаги келишув “деярли тайёр” эканини айтди. “Шундан сўнг биз тинчликнинг кейинги босқичига ўтамиз”, деди у. Россия эса шарт сифатида Россельхозбанкни SWIFTга қайта улашни талаб қилди, лекин ЕИ санкцияларни юмшатишдан бош тортди. Кремл бунга ЕИ Россия ва АҚШнинг тинчликка олиб борувчи уринишларини қўллаб-қувватламаслиги билан изоҳ берди.

Украина учун имконият...ми?

Newsweek нашрининг ёзишича, ростан ҳам Трампнинг Путиндан кўнгли қолган ва энди Хитой билан дунё тақсимотини амалга оширишни истаяпти.

Трамп Россиянинг ҳақиқатда қанчалик заиф эканини англаб етди ва энди Пекин билан “катта келишув” тузиш Москвага қараганда унга фойдалироқ туюляпти, деб ёзмоқда Йел университетининг етакчи аналитиклари Жеффри Зонненфелд ва Стивен Тиан.

Доналд Трамп сўнгги ойларда Владимир Зеленскийни танқид қилишдан Кремлга нисбатан қаттиқ ултиматумларга ўтиш орқали риторикасини кескин ўзгартирди – ва бу, уларнинг фикрича, ҳайратланарли ҳол эмас. Чунки Трамп ҳеч қачон принципларга эмас, прагматизмга таянади. Ва у энди Россиянинг мағлуб бўлиш арафасида эканини ҳис қилмоқда.

Таҳлилчиларнинг таъкидлашича, Трамп ҳеч қачон ўзини ютқазадиган томон билан боғлашни истамайди. Шу сабабли у энди Путиннинг “яхшиликлари”ни мақташдан воз кечган.

Гижгижловчи етакчи

Трамп ҳар доим “бўлиб ҳукмронлик қил” стратегиясидан фойдаланади: у Францияни Германияга, Британияни ЕИга қарши, Ford компаниясини General Motors’га қарши қўйган эди. Энди эса Россия ва Хитойга ҳам шу усулни қўллаяпти.

“Хитой ва Россия орасида “Трамп билан ким биринчи бўлиб фойдалироқ келишув тузади”, деган рақобат бошланган”, – деб ёзади таҳлилчилар.

Зонненфелд ва Тиан фикрича, эҳтимол, Трампга Россия иқтисодиётининг Хитойникига нисбатан қанчалик “митти” эканини тушунтиришганидан сўнг, у Россиядан қаттиқ кўнгли қолган. Шу сабабли у энди Хитой ҳақида аввалгидай душман эмас, балки мулойим тарзда гапира бошлаган.

“Агар Трамп ҳақиқатан ҳам Украинадаги можарони ҳар қандай нарх эвазига тўхтатмоқчи бўлса, у Украинани таслим бўлишга мажбурлар эди. Аммо Путиннинг сўзларини “шунчаки хўрозланиш” деб баҳолаб, ўз талабларини оширяпти ва айнан шунда Украина учун янги имконият пайдо бўляпти. Эҳтимол, айнан Трамп Путинга жаҳл қилиб, Украина кўп йиллардан бери қўлга кирита олмаётган ғалабани олиб келиши мумкин”, – дея ёзмоқда таҳлилчилар.

Бироқ ҳамма ҳам АҚШнинг янги президентидан умидвор эмас. Bloomberg нашри шарҳловчиси Трамп Путин ва Си Цзинпин билан “дунё тақсимоти” ҳақида келишув тузиши мумкинлигини тахмин қилмоқда. Бу 1945 йилда Рузвелт, Сталин ва Черчил ўртасидаги Ялта конференциясини эслатиши мумкин.