Очилмаган сирлар: “ноқулай” археологик топилмалар

Инсоният тарихи сирларга тўла ва археология мунтазам равишда ўтмишнинг умумий қабул қилинган расмига тўғри келмайдиган кашфиётларни тақдим этади. Улардан баъзилари шунчалик ғайриоддийки, уларнинг мавжудлиги бизнинг қадимги цивилизация технологиялари ҳақидаги билимларимизни шубҳа остига қўяди. Уларнинг энг машҳур 20 тасининг тавсифлари ҳам кишини ўйга толдиради.

1. “Бағдод батареяси”

1936 йилда Бағдод яқинида тарихчилар ва археологларни ҳайратга солган қадимий артефакт топилди. У "Бағдод батареяси" деб аталадиган нарса – мис цилиндр ва темир таёғи бўлган сопол идиш эди. Бу сол кўза ичига кислота ёки гидроксид эритма қуйилса, қурилма электр энергияси ишлаб чиқаришни бошлайди. Расмий тарихга кўра, инсоният электр энергиясини фақат XVIII – XIX асрларда ўзлаштирган, аммо милоддан аввалги 250-йилларга тўғри келадиган бу артефакт тарихчиларни ўйлантириб қўйди.

1940-йилларда немис археологи Вилҳелм Кёниг бу металлар устига бошқа метални ёпиштириш – электр галваника учун ишлатилган қадимий электр аккумулятори эканини тахмин қилган.

2. Эрондаги қадимий аккумуляторлар

“Бағдод аккумулятор”идан ташқари, худди шундай қурилмалар, гўёки галванизация учун ишлатилган кўзалар Эронда ҳам топилган бўлиб, уларнинг ёши 2000 йилдан ошади.

3. Aнтикитера механизми

1901 йилда Грециянинг Aнтикитера ороли қирғоқларида чўкиб кетган кемада астрономик компютернинг қадимий аналоги ҳисобланган қурилма – узатмалар тизимига эга, бронзадан ясалган қадимий аналог ҳисоблаш механизми топилган. Унинг ёши 2000 йилдан ошади, аммо муҳандислик даражаси ўша даврдаги барча маълум технологиялардан устун туради.

1950-йилларда инглиз олими Дерек де Солла Прайс бу механизм астрономик ҳисоблар учун мўлжалланганини тахмин қилган.

4. Коста-Рикадаги тош шарлар

1930-йилларда Коста-Рикада диаметри бир неча сантиметрдан икки метргача бўлган юзлаб улкан, мукаммал юмалоқ тош шарлар – петросфералар топилган. Баъзиларининг оғирлиги 16 тоннадан ошади. Замонавий технологиялар бундай шарларни яратишга имкон беради, аммо минг йиллар олдин бу шарларни ким ва нима учун ясагани сирлигича қолмоқда.

Америкалик археолог Сэмюэл Лотроп 1940-йилларда ушбу шарларни ўрганиб чиқди ва улар ҳокимият тимсоллари ёки нималардир учун мўлжал белгилари бўлиши мумкинлигини тахмин қилган.

5. Лондон болғаси

1934 йилда Техасда қисман тошга кириб қолган темир болға топилди. Унинг атрофидаги оҳактошнинг ёши 400 миллион йилдан ортиқ экани аниқланган. Болғанинг ўзи коррозияга дучор бўлмайдиган – зангламайдиган ғайриоддий таркибга эга бўлган металлдан ясалган.

Баъзи тадқиқотчилар бу кашфиётни сохалаштирилган деб ҳисоблашса, бошқалари болта тасодифан қадимги қатламларга тушиб қолган бўлиши мумкинлигини тахмин қилишади.

6. Қадимги Мисрдаги “Дендера электрлампаси”, вертолётлар, самолётлар ва компютер

Мисрдаги Дендерадаги маъбаднинг деворларида электр лампалари ҳамда вертолёт, самолёт ва компютерга ўхшаш нарсалар тасвирланган. Мисршуносларнинг фикрига кўра, бу рамзий тасвир, аммо баъзи тадқиқотчилар қадимги мисрликларда ёруғлик технологияси бўлган бўлиши мумкин деб ҳисоблашади.

2006 йилда эса Мисрдаги қабрлардан бирида механик калкуляторга ўхшаш қурилма топилган.

Шунингдек, компютер сичқончаси ҳам:

Мисршунос Захи Хавас компютерга ўхшаш топилма мураккаб астрономик асбоб бўлиши мумкинлигини тахмин қилади.

Вертолёт ва самолётларнинг тасвирлари эса шунчаки тасодифан ҳозирги учиш аппаратларига ўхшайдиган, аммо мутлақо бошқа нарсаларни англатадиган иероглифлар, деб тахмин қилинади.

7. Хитой алюминий артефактлари

1950-йилларда Хитойда археологик ёши 2000 йилдан ортиқ бўлган алюминий буюмлар топилган.

Хитой археологлари бу табиий алюминийдан ясалган буюмлар бўлиши мумкинлигини тахмин қилишди, аммо уларнинг келиб чиқиши сирлигича қолмоқда. Чунки атиги 2 аср аввал алюминийни металл ҳолида ажратиб олишган. Алюминийдан эса фақат XIX асрга келиб, кенг миқёсда буюмлар ясала бошланган.

8. Жанубий Aфрикадаги қадимий михлар

1980-йилларда Жанубий Aфрикадаги ер қатламларидан 200 миллион йилдан ортиқ ёшга эга металл михлар топилган. Тарих фанига кўра, бу даврда металлни эритиб, ишлов бериш уёқда турсин, инсоният ҳам мавжуд бўлмаган. (Homo sapiens 300 000 йил аввал пайдо бўлган деб ишонилади) Эрамиздан аввалги 1000-йилларга келибгина темирдан фойдаланиш бошланган холос.

Жанубий Aфрикалик геологлар бу топилмани келиб чиқиши номаълум артефакт деб гумон қилишади.

9. Пума Пунку

XIX асрда Боливияда ақл бовар қилмайдиган аниқлик билан яратилган мегалитик иншоотларнинг харобалари топилган. Совет археологи Aртур Познанский бу структуранинг ёши 14 000 йилдан ортиқ бўлиши мумкинлигини тахмин қилди. Тарих фанига кўра, бу даврда инсоният тошни бу қадар текис ва аниқ кесиш ва текислаш технологияларига эга бўлмаган.

10. Туркиядаги улкан оёқ излари

1970-йилларда Туркияда 200 миллион йилдан ошиқ ёшга эга инсон изларига ўхшаш тошга айланган оёқ излари топилган. Гарчи улар нибатан жуда аниқ оёқ излари бўлса-да, геологларнинг фикрича, бу табиат ўзгаришлари, емирилишлар натижасида ўз-ўзидан шаклланган бўлиши мумкин.

Жанубий Африкада ҳам шундай баҳайбат одамларнинг оёқ излари топилгани айтилади.

11. Саксайхуаман

XVI асрда испанлар Перуда ажойиб аниқлик билан бажарилган циклоп тош деворлари топдилар.

Перу археологлари бу инк қабилаларининг иши эканига ишонишади, аммо қурилиш усули сирлигича қолмоқда.

12. Aнтарктида тасвирланган қадимий хариталар

1513 йилда турк адмирали Пири Раис дунёнинг аниқ харитасини чизиб қолдирган. Ушбу харитада қитъаларнинг чегаралари ва оролларнинг қирғоқлари жуда аниқ тасвирланган. Ҳатто ўша даврда ҳали кашф этилмаган ва хариталарга туширилмаган Aнтарктида қитъаси муз қопламисиз кўрсатилган. Замонавий илм-фан яқинда сунъий йўлдошлар ёрдамида бундай тасвирларни олишга муваффақ бўлган холос.

Тарихчилар мазкур хариталар қадимгироқ манбаларга асосланган бўлиши мумкинлигини тахмин қилишмоқда.

13. Деҳлидаги темир устун

Ҳиндистонда 1600 йил олдин яратилган соф темирдан ясалган, ғалати ва улуғвор устун деярли зангламасдан қўр тўкиб турибди. Замонавий технологиялар бундай ҳимояни тушунтириши мумкин, аммо расмий тарихга кўра ўша даврда зангламайдиган темир устун ясаш технологиялари мавжуд бўлмаслиги керак эди.

Ҳиндистон металлурглари ушбу устуннинг сири – темирнинг махсус таркибида, деб ҳисоблашади.

14. Оклахомадаги Оопарт

1912 йилда ёши 300 миллион йил бўлган, кўмир қатлами ичидан чиққан чўян идиш топилган. Юқорида таъкидланганидек, бу даврда металдан фойдаланишнинг имкони бўлмаган.

Баъзи олимлар буни сохта, бошқалари эса қадимги цивилизациялар мавжудлигининг далили деб ҳисоблашади.

15. Ики қора тошлари

Перуда одамлар, кенгуру ва динозаврлар тасвирлари ва юракни кўчириб ўтказиш каби мураккаб жарроҳлик амалиётлари тасвири ўйиб тушириб тасвирланган минглаб тошлар топилди. Уларнинг ёши бир неча минг йил деб ҳисобланади.

16. Ҳомила ривожланиши акс этган “генетик лаган”

Колумбияда эмбрион ривожланиши босқичлари акс “генетик диск” топилган. Мазкур тош айланада одам эмбрионининг ривожланиши токи уруғланишдан бошлаб, одам шаклига киргунича бўлган босқичлари суратларда кўрсатилган. Замонавий тиббиётдаги эмбрионология фани эса фақат XVI бошлаб бу босқичларни тавсифлаб берган холос. Қолаверса, бу дискдаги жараёнларнинг айримларини фақат микроскопда кузатиш мумкин. Миксроскоп эса бу диск ясалган даврда мавжуд бўлмаган.

Мазкур лаган борасида олимлар турлича тахминлар қилишган, аммо бирортаси илмий асослаб берилмаган. Айрим мутахассислар эса уларни сохта, кейинчалик ясалган артефактлар деб ҳисоблашади.

17. Aкамбаро ҳайкалчалари

Мексикада динозаврлар ва одамлар биргаликда тасвирланган минглаб қадимий ҳайкалчалар топилди. Ушбу топилмалар расман ёлғон деб ҳисобланади, аммо уларнинг жуда кўп сони ва сифати саволлар туғдиради. Сохталаштиришни истаган одам бу артефактларни минглаб миқдорда ясаб, тарқатиши мантиққа зид. Қолаверса, динозаврлар яшаб ўтгани яқин тарихда аниқланган холос.

18. Европадаги ер ости туннеллари

Бутун Европада ёши 12 000 йил бўлган қадимий ер ости туннеллари – эрдстоллар топилган. Улар ақл бовар қилмайдиган аниқлик билан ўйилган. Аммо қадимги одамлар қандай қилиб замонавий асбобларсиз бундай лаҳмларни яратиши мумкин, деган савол ҳамон очиқ қолмоқда. Қолаверса, улар нима мақсадда қазилгани ҳам мавҳум.

19. Динозаврлар ёнида инсон излари

Техаснинг Палукси шаҳрида динозавр излари ёнидан одам излари топилди. Расмий фан одамлар ва динозаврлар ҳеч қачон бирга яшамаганини даъво қилади, аммо бу каби топилмалар расмий тарих хулосаларини шубҳа остига қўяди.

20. Чўзилган шаклдаги бош чаноқлари

Сайёрамизнинг кўпгина бир-биридан узоқ жойларида ғайритабиий чўзинчоқ шаклдаги табиий бош суяклари топилган. Улардан энг машҳурлари Перу ва Мексикада аниқланган.

Баъзилар буни сунъий бош деформациясининг натижаси, яъни қандайдир (эҳтимол диний ёки тиббий) сабабга кўра сунъий равишда чақалоқликда бош чаноғи қолип остида қолдирилиб, шундай натижага эришилган, деб ҳисоблашади. Бироқ бир қатор тадқиқотлар шуни кўрсатдики, бу бош суякларининг мия ҳажми одамникидан каттароқ. Бу эса расмий изоҳлар тўғрилигига шубҳа туғдиради. Ким билади дейсиз, балки бир пайтлар шундай одамлар ирқи яшаган бўлиб, кейин йўқ бўлиб кетгандир. Ёки бу ўзга сайёраликларнинг бош суякларимикин?!

Хулоса

Ушбу топилмалар бизни ўтмиш ҳақидаги билимларимиз, замонавий тарих фани қанчалик номукаммал экани ҳақида ўйлашга мажбур қилади. Эҳтимол, қадимги цивилизацияларнинг кўплаб сирлари ҳамон кашф этилишини ва изоҳ берилишини кутмоқда. Пайти келиб бу каби ҳар бир янги археологик кашфиёт инсоният тарихининг ривожланиши ҳақидаги тушунчаларимизни ҳамда тарихи фани китобларини ўзгартириб юбориши мумкин.

Абулфайз Сайидасқаров