ЯНУКОВИЧ – 25 дан 25 гача

Роппа-роса 15 йил олдин, 2010 йил 25 февралда, Украина Олий Радасининг сессия залида Виктор Януковичнинг президент лавозимини эгаллашига бағишланган инаугурация маросими бўлиб ўтди. Орадан роса тўрт йил ўтгач – 2014 йил 25 февралга ўтар кечаси, у давлат тўнтариши ва эҳтимолий жазодан қочиб, президентлик муддати тугашидан олдин Россияга қочиб қолди.

Януковичнинг халқ бошига иш тушган пайтда шармандаларча қочиб кетиши Украина тарихидаги энг оғир сиёсий инқирозга туртки берди, бу эса фуқаролик урушига, кейинчалик Россиянинг Украинага бостириб кириб, Қрим ва 4 та украин вилоятини аннексия қилишига туртки бўлди.

Виктор Янукович мутлақ ҳокимиятга эга бўлиб, “Евромайдон” инқилоби ва Киевда қон тўкилишининг олдини олиши мумкин эди. Аммо нўноқ президент вазиятни фақат оғирлаштирди ва ҳал қилувчи паллада ожизлик кўрсатди.

Виктор Янукович ҳокимиятга келди, қандай қилиб мамлакатни йўқотди ва қандай қочиб кетди. Мазкур таҳлилимиз шу саволлар атрофида бўлади.

Донбассдан бошланган сиёсий парвоз

Виктор Янукович 1950 йилда Донецк вилоятининг миттигина Енакиево шаҳрида туғилган. 100 мингдан сал кўпроқ аҳолиси бўлган бу шаҳарда ўнлаб конлар, металлургия ва кокс-кимё заводлари бор эди. Бўлажак давлат раҳбари саноат муҳитида ўсди.

Ёш Виктор 1967 йилда талончилик учун, 1970 йилда эса ўртача оғир тан жароҳати етказгани учун судланган. Бироқ кейинчалик ҳар иккала иш ҳам Янукович қудрати ва пуллари эвазига ёпилган ва судланганлик ҳолати жиноий таркиб йўқлиги сабабли бекор қилинган.

Нима бўлганда ҳам, қамоқдан чиққанидан сўнг, 30 ёшли Виктор Янукович заводга ишга жойлашди, Донецк политехника институтининг сиртқи бўлимида ўқишни тугатди ва аста-секин, аммо ишончли равишда юқорига кўтарила бошлади.

Унинг 90-йиллардаги фаолияти ҳақида маълумот кам. Айрим тахминларга кўра, Виктор Янукович Донбассда пайдо бўлган энг йирик олигархик кланлардан бирини шакллантиришда муҳим рол ўйнаган. Шу даврда у бутун минтақанинг норасмий раҳбари Ринат Ахметов билан яқин бўлиб олди.

1996-1997 йилларда, СССР парчаланиб, вазият барқарорлашганида, Виктор Янукович Донецк вилояти маъмуриятида карьера пиллапояларидан кутилмаганда тез юқорига кўтарилди ва етарли муддат ўтиб, унинг раисига айланди.

Айрим манбаларга кўра, ўша пайтдаги Украина президенти, “Южмаш” заводининг собиқ директори Леонид Кучма Виктор Янукович билан 1994 йилги сайлов кампанияси давомида танишган. 1999 йил кузида, президентлик сайловларининг иккинчи босқичида, Янукович Кучманинг Донецк вилоятида 52,9 фоиз овоз билан ғалаба қозонишида ҳал қилувчи рол ўйнади.

Кези келганда таъкидлаш лозим, Донбасс минтақаси, анъанавий равишда “қизил” (коммунистик) ҳудуд бўлиб, коммунистлар етакчиси Пётр Симоненкони қўллаб-қувватлаши мумкин эди. Аммо Виктор Янукович вазиятни Кучма фойдасига ўзгартиришга муваффақ бўлди ва шу билан унинг ишончини қозонди.

2000-йиллар бошида, мухолифат журналисти Георгий Гонгадзе йўқолиб қолиб, кассета можароси бошланганида, Юлия Тимошенко президент билан зиддиятга киришди. Шу пайтда Янукович яна Кучмани ҳимоя қилиб чиқди ва биринчи шахсга содиқлигини кўрсатди. Шу пайтдан унинг ҳокимият тепасига тез кўтарилиши бошланди.

Януковичнинг нафақат юқори раҳбарият билан яқинлиги, балки маҳаллий иқтисодий ютуқлари ҳам унинг карьерасига ёрдам берди. У губернатор лавозимида бўлганида, Донецк вилоятида оғир саноат тикланди, минтақага махсус солиқ имтиёзлари жорий этилди.

2000 йилдан бошлаб Донецк вилояти Украинада ЯИМ (ялпи ички маҳсулот) ўсиши бўйича етакчига айланди. Шу йили Янукович Украина ҳудудий партиясининг асосчиларидан бири бўлди.

2002 йилда “Меросхўр” операцияси бошланди: Кучма бош вазир Анатолий Кинахни истеъфога чиқариб, унинг ўрнига Янукович номзодини кўрсатди. Олий Рада бу тайинловни маъқуллади.

Айрим маълумотларга кўра, бу воқеалардан ярим йил олдин “Шахтёр” клуби соҳиби ва олигарх Ринат Ахметов Киевга мухлисларни оммавий равишда юборишни бошлаган. Ҳукумат бу “тинч куч” сиёсий мақсадларда ишлатилиши мумкинлигидан хавотирга тушган. Кучма парламент фракция раҳбарларидан Донецк элитасини провокация қилмасликни ва Януковични қўллаб-қувватлашни сўраган.

Губернатор тафаккуридаги бош вазир

Янги бош вазир келиши билан, у Донбассда такомиллаштирган бошқарув услубларини олиб келди. Бунинг натижасида 2004 йилда Украина иқтисодиёти рекорд даражага етди – ЯИМнинг ўсиш суръати 14 фоизни ташкил этди. Тўғридан-тўғри чет эл инвестициялари бир неча миллиард долларга ошди. Солиқ ва пенсия ислоҳотлари амалга оширилди, хусусийлаштириш фаоллаштирилди ва ижтимоий минимал меъёрлар сезиларли даражада кўтарилди.

Виктор Янукович, ўша пайтга келиб, партия номенклатурасида кўп йиллик тажрибага эга бўлган ва қатъий бошқарув тарафдори сифатида танилган шахс сифатида, Леонид Кучма ва унинг яқинлари учун ҳокимият транзитини амалга ошириш ва хотиржам кексалик гаштини суриш имкониятини таъминлаш мақсадида асосий номзод сифатида тасдиқланди.

Леонид Кучма жамоаси "Меросхўр" операциясини тайёрлар экан, ўшанда уни муваффақиятли амалга ошириш учун барча шароитларни яратгандай кўринар эди.

Бироқ барча омиллар инобатга олинмаган эди

Лекин сиёсий технологлар мамлакатдаги инқироз чуқурлигини ҳисобга олмадилар: жамият тотал коррупциядан чарчаган, ҳақиқий ислоҳотларга бўлган умидлар сўнаёзган ва судланган (ҳатто икки марта жиноий жазога ҳукм қилинган) Донецк губернаторини президент лавозимида кўришни истамас эди.

Украина икки лагерга бўлинди.

Ғарбий қисмига Виктор Юшченко жамоаси етакчилик қилар, “зарғалдоқ” инқилоб рангига бўлган, Европа Иттифоқи ҳамда АҚШ билан яқинлашув тарафдори эди.

Шарқий қисми эса Виктор Янукович бошчилигидаги собиқ коммунистлар, руспараст ва севетпарастлар бўлиб, анъанавий равишда Россия билан алоқаларни мустаҳкамлаш тарафдори эди.

2004 йил 31 октябрда бўлиб ўтган президентлик сайловларининг биринчи турида бош вазир иккинчи ўринни эгаллади, Виктор Юшченкога 1 фоиздан кам фарқ билан ютқазди: 39,26 фоизга қарши 39,90 фоиз овоз олди.

Шу йилнинг 21 ноябрида бўлиб ўтган иккинчи турда эса расмий маълумотларга кўра, Виктор Янукович 49,46 фоиз овоз тўплаб ғалаба қозонди. Бироқ, мухолифат сайлов натижаларини тан олмади ва кенг кўламли сохталаштиришлар ҳақида баёнот берди.

Инқирозлар арафасида

Виктор Янукович 2004 йилда ҳокимиятни қўлга киритиши мумкин эди. Аммо ҳокимиятга йўлни “зарғалдоқ” инқилоб байроқлари остидаги оммавий норозилик намойишлари тўсди. Натижада президентлик курсисига Виктор Юшченко ўтирди.

Бир неча вақт давомида қарама-қаршилик натижалари номаълум эди. Виктор Янукович тарафдорлари мухолифатнинг учинчи сайлов турини ўтказиш талабларига қарши чиқиб, Киевдаги намойишларга жавоб беришга тайёрланаётган эди. Жануби-шарқий ҳудудлар аҳолисининг катта қисми бу норозилик ҳаракатларини ғазаб билан қабул қилди, чунки улар Виктор Юшченко ҳокимиятга келган тақдирда, Украинада аксилроссия сиёсати кучайиб, мажбурий украиналаштириш бошланишидан хавотирда эдилар.

2004 йил 28 ноябрда Северодонецк шаҳрида умуммиллий қурултой ўтказилди. Виктор Янукович тарафдорлари бўлган 3,5 мингдан ортиқ делегатлар йиғилиб, оммавий норозиликларни қораладилар ва Жануби-шарқ аҳолисининг манфаатларини ҳимоя қилиш учун Украина таркибида автоном ҳудуд ташкил этиш зарурлигини таъкидладилар.

Шу вақтга келиб, Украина жиддий сиёсий инқирозга юз тутган эди. Жамиятдаги бўлиниш мамлакатни илк бор кенг кўламли низолар чегарасига олиб келди.

Бироқ Украина федерализацияси бўйича референдум ўтказилмади. Виктор Янукович можарони кучайтиришдан воз кечди ва томонлар муросага эришдилар: иккинчи тур натижаларини "қайта кўриб чиқиш" учун учинчи тур сайлов ўтказишга қарор қилинди.

Сайловларда мағлуб бўлган Виктор Янукович мухолифат раҳбарига айланди.

Россия томон оғиш даври

Мазкур мағлубиятдан сўнг, Виктор Янукович "Минтақалар партияси"ни қайта ташкил этишга киришди. У парламент сайловларидан сўнг бош вазир лавозимини эгаллаш ёки ҳеч бўлмаганда ҳукуматда катта таъсирга эга бўлишни ваъда қилди. Бунинг учун унда реал имкониятлар мавжуд эди.

Чунки Виктор Юшченко президентлигининг илк йилиёқ "зарғалдоқ" инқилоб умидларининг қулаш даврига айланди. Илгари мухолифатда бирлашган кучлар ўзаро можарога киришди, президент эса ҳукумат устидан назоратни йўқотиб, Виктор Янукович жамоаси олдиндан тахмин қилган нарсани тасдиқлади: миллий сиёсатда радикал ўзгаришлар қилди, Россия билан зиддиятга киришди ва Донбассга эътиборсизлик қила бошлади.

Натижада, 2006 йилги парламент сайловларида "Минтақалар партияси" 32,14 фоиз овоз тўплаб, биринчи ўринни эгаллади. Виктор Янукович бош вазирликка муносиб номзод сифатида кўрилди. Бироқ "зарғалдоқ" инқилоб етакчиларидан бири, собиқ бош вазир Юлия Тимошенко ҳам ушбу лавозимга даъвогарлик қилди.

Президентнинг позицияси шу қадар заифлашдики, у кечаги рақиби билан иттифоқ тузишга мажбур бўлди ва "Минтақалар партияси" ҳамда "Бизинг Украина" блоки ўртасида кенг коалиция тузишга рози бўлди.

2006 йил 4 август куни Виктор Янукович яна Украина бош вазири бўлди. Бироқ, орадан ярим йил ўтар-ўтмас, ҳокимиятнинг юқори поғоналарида президент билан ҳукумат ва парламент ўртасида янги қарама-қаршилик юзага келди. Бу зиддият тезда кескин тўқнашувга айланди. Сабаби Виктор Янукович “Украинанинг НАТОга аъзо бўлиш учун ҳаракат режаси”ни тақдим этишдан бош тортган эди.

Бу эса 2007 йилда парламентнинг тарқатилишига ва Юлия Тимошенко бошчилигида янги ҳукумат тузилишига олиб келди.

Президентлик ўйинчоқ эмас

2007-2010 йиллар оралиғида Украинанинг узоқ йиллик келажагини белгилаб берган бир нечта воқеалар содир бўлди.

Аввало, юз берган иқтисодий инқироз “чексиз” иқтисодий ўсиш ва истеъмол “портлаши” ҳақидаги қисқа муддатли иллюзияларга барҳам берди.

Қолаверса, 2008 йил апрелида Бухарестда бўлиб ўтган НАТО саммитида аъзо давлатлар “Украинага аъзолик ҳаракатлар режаси”ни беришни рад этди. Шунингдек, Виктор Янукович Абхазия ва Жанубий Осетия атрофидаги низода Россияни қўллаб-қувватлади, Юлия Тимошенко эса нейтрал позицияни эгаллади. Бу унинг сафдошлари томонидан хиёнат сифатида баҳоланди ва партиянинг коалициядан чиқишига олиб келди. Коалиция тарқаб кетгач, президент муддатидан аввалги сайловларни эълон қилди.

Юлия Тимошенконинг ҳокимиятни сақлаб қолиш имкониятлари унинг кўз ўнгида камайиб борарди. Тимошенконинг “Ҳудудлар партияси” билан иттифоқ тузишга уринишлари самарасиз бўлди. 2009 йилда Виктор Янукович бу келишувдан воз кечди, чунки у келаётган президентлик сайловларида ўз ғалабасига ишонар ва тўлиқ ҳокимиятни қўлга киритишни мақсад қилган эди.

Ниҳоят президент курсисида

2010 йил 17 январда бўлиб ўтган президентлик сайловларининг биринчи босқичида Виктор Янукович 35 фоиз овоз тўплаб, ғолиб чиқди, Юлия Тимошенко эса 25 фоизга эга бўлди. Иккинчи тур 7 февралда ўтказилди ва Янукович 48,95 фоиз овоз билан рақибасидан 3,5 фоиз устунлик қилди.

Ҳокимиятга Россияга тарафдор ҳукмдор сифатида келган Виктор Янукович ва “Ҳудудлар партияси” аслида Россия билан ортиқча яқинлашишдан хавфсирар эди. Улар Россияни Украинага ва унинг заиф саноатига хавф солувчи собиқ метрополия деб билишар, чунки бу саноат ўша даврда мамлакатнинг олигархлар қўлида бўлган фаровонлигининг асоси эди. Шу сабабли, “Божхона иттифоқи” асосида бўлажак Евроосиё иқтисодий иттифоқи (ЕОИИ) ёки Коллектив хавфсизлик шартномаси ташкилоти (КХШТ) доирасидаги чуқурроқ интеграция бўйича таклифлар мунтазам рад этилди.

Бироқ Европа Иттифоқи ҳам Янукович учун нисбатан хавфли ўйинчи эди. Янукович Европа Украина ички бозорига кириб, уни ўз назоратига олишга уриняпти, деган фикрда эди. Шу боис Украина ҳокимияти Россия ва Европа Иттифоқи ўртасида мувозанат сақлаб, ҳар икки томондан имтиёзлар олишга ҳаракат қиларди.

Шунга қарамасдан, Россия томонига ҳам бир қатор ён беришлар амалга оширилди. 2010 йилда Виктор Янукович Россия билан Қора денгиз флоти Қримда қолиш муддатини 2017 йилдан 2042 йилгача узайтириш бўйича шартнома имзолади. Бунинг эвазига Украина Россиядан импорт қилинувчи газ нархи бўйича имтиёзларга эга бўлди. Шунингдек, мамлакат қонунчилигидан НАТОга интеграция ҳақидаги мақсадлар чиқариб ташланиб, Украинага нейтрал мақом берувчи ҳуқуқий меъёр қўшилди.

Бироқ геосиёсий фронтда барқарорлик таъминланмади. Россия билан газ инқирозлари, Европа Иттифоқи ва АҚШ билан кескинлик кучайиб борди. Ғарб давлатлари Юлия Тимошенконинг лавозим ваколатларини суиистеъмол қилганлик айби билан 7 йилга қамалганини кескин танқид қиларди. Энг ёмони, украин жамиятида рус тилининг мақоми борасида баҳс янада кучайди.

Бу вақтга келиб, Виктор Янукович жамоаси радикалларни “қулай” мухолифат сифатида шакллантиришга ҳаракат қилаётгани ҳақида гап-сўзлар тарқалди. Улар нафақат Украина жамоатчилиги, балки Ғарб ҳамкорлари учун ҳам қўрқув манбасига айлантирилмоқчи эди.

Бир йил ўтиб, 2012 йилда “Озодлик” партияси парламент сайловларида 10 фоизга яқин овоз олиб, илк бор Олий Радага кирди. Кейинги йилларда эса миллиятчи кучларнинг ҳаракатлари жамият учун “меъёр” даражасида қабул қилина бошланди.

Шундай вазиятда Виктор Янукович ўзининг сайловолди ваъдасидан – рус тилига иккинчи давлат тили мақомини бериш ғоясидан воз кечди. Бироқ 2012 йилда “Давлат тили сиёсати асослари тўғрисида”ги қонунни имзолади, у рус тили ва бошқа тилларга кўпчилик аҳоли учун асосий тил бўлган ҳудудларда минтақавий мақом берди. Бу қонунга кўра, ҳудудларда рус тилида иш юритиш, таълим олиш ва оммавий ахборот воситаларида фаолият юритиш мумкин бўлди.

Виктор Янукович геосиёсий жиҳатдан мураккаб ўйин ўйнашга қарор қилди. У Россия ва Европа Иттифоқидан максимал фойда олишни мақсад қилиб, ўзи эса уларга ҳеч нарса бермасликка уринди. Аммо бу сиёсат икки томоннинг ҳам қаттиқ норозилигига сабаб бўлди ва Украина геосиёсий тўсиққа дуч келди.

“Биздан ҳеч ким тенг имкониятли Украина ҳақидаги, Европа Украинаси ҳақидаги орзумизни ўғирлай олмайди. Шунингдек, бу орзу сари олиб борадиган ҳақ йўлдан ҳам бизни ҳеч ким оғдиролмайди”, – Виктор Янукович.

Виктор Янукович – ўз зиддиятларининг қурбони

Виктор Янукович ўзининг номувофиқ сиёсатининг тузоғига тушиб қолди. Охирги дақиқада у Украина ва Европа Иттифоқи ўртасидаги ассоциация битимини имзолашдан воз кечди ва бунинг ўрнига Россия билан келишувга эришди.

Бу қарор Ғарб ва Украинадаги ғарбпараст кучларнинг қаттиқ танқидига сабаб бўлди. Ҳукуматнинг ушбу геосиёсий манёвридан сўнг “Евромайдон” инқилоби бошланди.

Шу билан бирга, ҳокимият ўз тарафдорлари қўллаб-қувватловини ҳам тезда йўқотди. Виктор Янукович ва унинг атрофидаги сиёсатчилар Евроиттифоқ билан яқинлашиш йўлини танлаб, ўзларининг Россия тарафдори сайловчиларини ҳимоясиз қолдиришди, сиёсий номувофиқлик эса кўплаб тарафдорларининг ундан юз ўгиришига сабаб бўлди.

Қочиш олдидан сиёсий ўлим талвасаси

2013 йил охирига келиб, мамлакатдаги вазият ниҳоятда мураккаб тус олди. Бир томондан, намойишларга қарамай, ҳокимият қулагани йўқ: Виктор Янукович ўз лавозимини сақлаб қолди, куч ишлатар тузилмалар эса унга садоқат кўрсатди.

Бошқа томондан, президент заифлигини намоён эта бошлади. У намойишчиларнинг лагерини бостиришдан чўчир, мухолифат билан музокара ўтказишга уринаётган эди. Куч билан тарқатишга ҳаракат қилинган ҳолларда эса АҚШдан келган қўнғироқлар буни тўхтатиб турарди.

Айрим маълумотларга кўра, Януковични қўғирчоқ каби бошқарган Россия президенти Путин Януковичга намойишчиларни аяб ўтирмасликни, ҳатто отишни ҳам буюрган. Бироқ Янукович бундай қадамдан аввалига чўчиган. Тўғри, кейинчалик намойишчиларга қарши қурол ва бошқа воситалар ишлатилган бўлса-да, бу чоралар, улар оқибатида юз берган ўлим ва бошқа кўнгилсиз ҳодисалар намойишчиларни қўрқитмади, аксинча, норозилик кўламини баттар кенгайтирди.

Кейинчалик Путин ҳам бу воқеалар ҳақида гапирганда, Януковичдан намойишчиларга нисбатан “қаттиққўлроқ” бўлишни талаб қилгани, аммо Янукович унинг гапига кирмаганини тан олди.

Чунки Виктор Янукович Ғарб билан алоқаларни бутунлай узишдан хавфсираган эди. Россиялик эксепртларнинг фикрича, айнан шу иккиланиш унинг таназзулига олиб келди. Кучайиб бораётган норозилик ва ҳокимиятнинг тартиб ўрнатишдаги тўлиқ ожизлиги мамлакатни ҳалокатли натижага олиб келди.

2014 йил 19-21 февраль кунлари Киев марказида куч ишлатар тузилмалар намойишчиларни оммавий ўққа тутиб, бир неча кишининг ўлимига сабаб бўлди. Халқ туғёнга тушди. Янукович энди нафақат Путин қўғирчоғи ва россияпараст ҳукмрон, балки қонхўр ва золим диктатор сифатида ифодалана бошлади.

Бу эса Виктор Януковичнинг аввал пойтахтдан, кейин эса мамлакатдан қочишига сабаб бўлди. Унинг ўрнини Александр Турчинов ва Арсений Яценюк эгаллади.

Путин ўз одамининг Украина тепасидан кетишига чидай олмади. Инқироз, тартибсизлик ва ҳокимиятсизликдан маккорона фойдаланган ҳолда шу йили Қрим ярим оролини ими-жимида босиб олди. Кейинчалик бунга ҳам қаноат қилмай, Донбасс минтақасига турли ниқоблар остида номунтазам қўшинлар жўнатди. Уларни ҳамда россияпарст кучларни фаол қуроллантира бошлади. Натижада Украинада фуқаролик уруши бошланди.

Ким кимни алдади?

“Мени ахмоқ қилиб алдашди”, – деган эди Украина собиқ президенти Виктор Янукович тўнтаришнинг беш йиллиги муносабати билан ўтказилган матбуот анжуманида. У 2014 йил 21 февралда Киевда содир бўлган воқеаларни изоҳлаган пайтда айтган бу гапи Путинга тегишлими ёки бошқагами, номаълум.

Бироқ шуниси аниқки, Янукович мухолифат етакчилари билан келишувни имзолаган заҳоти Евромайдон босими остида пойтахтдан қочди. У тўплаган пулларини кўтарганича вертолётга ортиб, Донецк томон учди. Бу ерда ҳам Украинанинг янги, муваққат ҳукумати томонидан ҳибсга олиниш хавфи пайдо бўлди. Шунинг учун у Азов денгизи қирғоғига йўл олди. Януковични у ердан Россия ҳарбий вертолётлари эвакуация қилди ва Россияга олиб кетди. Турли манбаларга кўра, Виктор Янукович ҳамон ўша ерда яшамоқда.

Айни пайтда эса Украинада унга нисбатан бир нечта жиноий иш қўзғатилган. 2013 йилда Киевнинг Оболон туман суди уни давлатга хиёнат ва “агрессив уруш” олиб боришга кўмаклашганликда айблаб, сиртдан 13 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилди.

Шу билан бирга, Украинада Виктор Янукович коррупцияда айбланган. Унинг “Межигорье” резиденцияси аввал давлат мулки ҳисобланган бўлса-да, кейинчалик президентнинг деярли қиролона ҳаёти рамзига айланди. 2014 йилдан сўнг эса бу жой музей бўлди.

Бойлик орттириш йўлида халқига хиёнат қилган ҳукмдор

Виктор Янукович ҳукмронлиги йилларида журналистлар “Оила” феномени ҳақида кўп ёзар эдилар. Бу атама унинг ўғиллари ва энг яқин атрофидаги одамларининг мамлакат бошқарувидаги устувор ролини ифодаларди.

Дастлаб Янукович украиналик олигархлар Ринат Ахметов, Андрей Клюев, Сергей Лёвочкин ва Дмитрий Фирташ иштирокида сиёсатдан бойиш йўлида фойдаланишнинг ҳадисини олди. Лекин кейинчалик Янукович олигархларга қарши мувозанат яратиш мақсадида улар қаторига Юрий Иванюшченко, Сергей Курченко ва ўз ўғли Александр Януковични ҳам қўшди.

Натижада, олигархларнинг мамлакат сиёсий ҳаётига таъсири кескин камайди. Бу эса уларнинг норозилигига сабаб бўлди ва 2013 йилга келиб улар президентдан аста-секин юз ўгиришди. Бу омилни Янукович ҳокимиятидаги биринчи дарз кетиши, дейиш мумкин.

Нима бўлганда ҳам, Янукович Украина тарихида баҳсли шахс сифатида қолди. Унинг сиёсати ва қарорлари мамлакат келажагига катта таъсир кўрсатганини эътироф этиш лозим.

Янукович даври Путиннинг асил мақсади – Украинани Россия тобеълигида ушлаб туриш ғоясининг парчаланишини ифода қилади.

Янукович даври Путин Украина тепасида “ўз одами” ағдарилганидан алами келиб ва ўз таъсир доирасидан чиққанларни жазолаш, аслида эса болалик орзуси – СССРни қайта тиклаш борасидаги сиёсий амбицияларининг ҳаётга татбиқ этилишини кўрсатиб беради.