Разведкачилардан аламзада Трамп

АҚШнинг 47-президенти Доналд Трамп лавозимга киришиши биланоқ давлат хизматидан оммавий бўшатишларни бошлади. Бир ҳафта ичида юзлаб мансабдор шахслар, жумладан, Сенат томонидан тасдиқланган инспекторлар, Давлат департаменти ва Миллий хавфсизлик кенгаши ходимлари ишдан четлатилди.

Трамп давлат аппаратини самарасиз деб ҳисоблайди ва у ўз ислоҳотларини амалга оширишда маъмурий тўсиқларга дуч келишидан хавотирда. Бироқ, кўплаб сиёсатшуносларнинг фикрича, ходимларнинг бундай оммавий бўшатилиши тажрибали мутахассисларнинг етишмовчилигига олиб келиши ва президентнинг ўзи режалаштирган ўзгаришларни амалга оширишни қийинлаштириши мумкин.

Штатдаги қисқаришлар билан бирга, бюджет маблағларини тежаш мақсадида хорижий давлатлар ва ташкилотларга кўрсатилаётган молиявий ёрдам кўлами ҳам камайтирилмоқда. Ҳатто АҚШ ЖСТ ва бошқа халқаро ташкилотлар ҳамда Париж иқлим битими каби келишувлардан ҳам чиқиб кетяпти.

Трамп разведка ҳамжамиятидан ҳамон хафа

Бундай ислоҳотлар барча давлат идоралари қаторида Америка разведка ҳамжамияти “бошига ҳам келган тўй”. Фарқи шуки, Трамп нафақат иқтисодий тежамкорлик боис, балки ўзига хос шахсий адовати ғарази йўлида ҳам махсус хизматларга “тиш қайраб юрибди”.

Боиси, Доналд Трамп 2016 йилги сайловларда Россиянинг эҳтимолий аралашуви ҳақидаги иддаолар учун ҳали ҳам мамлакатнинг разведка ҳамжамиятидан ранжиб қолган. Бу ҳақда Bloomberg агентлигига берган интервюсида собиқ МРБ ходими Пол Пиллар маълум қилди.

Bloomberg’нинг хабар беришича, АҚШдаги айрим собиқ разведка ходимлари мамлакатнинг махсус хизматлари президент Трамп томонидан давлат аппаратини қисқартириш сиёсати доирасида янги нишонга айланиши мумкинлигидан хавотирда.

Айни пайтда, Миллий хавфсизлик агентлиги (NSA) ва Марказий разведка бошқармаси (МРБ) Илон Маск бошчилигидаги АҚШ ҳукуматининг самарадорлигини ошириш агентлиги (DOGE – Department of Government Efficiency) томонидан бевосита текширувга учрамаган. Бироқ собиқ агентлик ходимлари бундай назорат тез орада разведка хизматларига ҳам таъсир қилиши мумкинлигини таъкидлашмоқда.

"Ҳозирги Оқ уй разведка идораларига нисбатан юмшоқ муносабатда бўлишини кутиш учун ҳеч қандай асос йўқ", – деди Жоржтаун университети ҳузуридаги Стратегик тадқиқотлар маркази ходими Пол Пиллар.

Унинг сўзларига кўра, Трамп ҳали ҳам АҚШ разведка агентликларига нисбатан ишончсизлик билан қарайди. Сабаби, 2016 йилдаги президентлик сайловларида Россия унинг ғалабасини таъминлашга ҳаракат қилгани ҳақидаги даъволар айнан разведка хизматлари томонидан тарқатилган эди.

Адолат эмас, садоқат!

МРБнинг собиқ ходими Эмили Хардинг ҳам разведка хизматлари қатъий “тозалашлар”га учраши мумкинлигидан хавотирда. Айниқса, президент маъмуриятига ёқмайдиган ҳисоботларни тақдим этувчи ходимларнинг ишдан олиниш эҳтимоли катта.

"Айрим ҳаддан ташқари фаол амалдорлар ёмон хабарларни ҳукуматга нисбатан нолояллик (садоқатсизлик) деб қабул қилишлари мумкин. Агар разведка ходимлари мустақил таҳлилларнинг қабул қилинмаслигини ҳис қилсалар, бу бутун тизим учун демотивация таъсирини келтириб чиқаради", – деди Хардинг.

Жорий йилнинг январ ойида Оқ уй кўплаб фуқаролик федерал идоралари ходимларига бир неча ойлик иш ҳақи эвазига ихтиёрий равишда ишдан бўшатилишни таклиф қилди. Ҳозирча бу таклифдан фойдаланган амалдорлар сони унчалик катта эмас.

Гарчи бу чора разведка агентликларига тааллуқли бўлмаса-да, МРБ директори Жон Рэтклифф ўз ходимларига худди шундай таклиф берган. Politico газетасининг хабар беришича, бу каби огоҳлантиришлар Қўшма Штатлар Мудофаа вазирлиги Разведка бошқармаси, Миллий геофазовий разведка агентлиги, Миллий ҳарбий разведка бошқармаси, АНБ, Миллий разведка директори девони, МРБ ва ФҚБнинг фуқаролик ходимларига ҳам юборилган. Бироқ Bloomberg бу маълумотни тасдиқламади.

USAID – энг катта қурбон

Ҳозирча Илон Маск томонидан амалга оширилаётган ислоҳотлардан энг кўп жабр кўрган агентлик АҚШнинг Халқаро тараққиёт агентлиги (USAID) бўлди. Агентликнинг фаолияти деярли тўхтатилди, ходимлар сони 10 мингдан 294 нафаргача камайтирилиши режалаштирилган эди.

Бироқ кейинчалик федерал суд Трампнинг бу буйруғини бекор қилди ва агентликнинг аввалги мақомини тиклади.

Азалий адоват

Таъкидлаш жоиз, 2017 йилда АҚШ президенти Доналд Трамп ўзининг биринчи президентлик муддатида ҳам разведка жамиятини ислоҳ қилишни режалаштирган эди. Унинг фикрича, миллий разведка хизмати "қувватланган ва сиёсийлаштирилган" эди. Шунинг учун, у марказий разведка бошқармаси (МРБ)нинг Виржиниядаги штаб-квартирасидаги ходимлар сонини қисқартириш ва хориждаги ходимлар сонини оширишни муҳокама қилган.

Шу билан бирга, Трампнинг сиёсий рақиблари ва баъзи экспертлар, у разведка жамиятини ўз сиёсий манфаатларига мослаштиришга ҳаракат қилиши мумкинлигидан хавотирда. Бу, ўз навбатида, разведка маълумотларининг мустақиллиги ва ишончлилигини таъминлашда муаммоларга олиб келиши мумкин.

Ҳозирги вақтда, Трампнинг разведка жамиятига оид аниқ ислоҳотлари ҳақида расмий маълумотлар мавжуд эмас. Аммо, унинг аввалги изланишлари ва сиёсий позициялари асосида, у разведка агентликларини қайта ташкил этиш ва уларнинг самарадорлигини оширишга интилишини давом эттириши мумкин.

Шунингдек, Трампнинг разведка жамиятига оид ислоҳотлари, АҚШнинг ташқи сиёсатини ва хавфсизлик стратегиясини қайта кўриб чиқишга олиб келиши ҳам эҳтимолдан холи эмас. Бу эса халқаро муносабатларда янги динамика ва ўзгаришларга сабаб бўлиши турган гап.

Доналд Трампнинг қайта президентликка сайланиши, АҚШнинг разведка жамиятида янги ислоҳотларнинг жадал бошланишига олиб келиши мумкин. 2016-2020 йиллар давомида Трампнинг разведка соҳасида олиб борган сиёсати ва назарий фикрлари ўтган муддатдаги ўзгаришларга ишора қилганди. Унинг позицияларига кўра, АҚШнинг разведка тизимини янада иқтисодий, техник ва маъмурий жиҳатдан таҳрир қилиш керак, чунки, у бу тизимнинг бугунги кундаги самарадорлигидан қониқмаган.

Алоҳида кўрсатиш жоиз, Трампнинг бу сафарги президентлик муддатида разведка жамиятидаги ислоҳотлар янада аниқ ва тиниқ бўлиши кутилмоқда:.

Соддалаштириш ва марказлаштириш

Трамп ўзининг президентлиги давомида разведка жамиятини соддалаштириш ва марказлаштиришни мақсад қилган. Унинг фикрича, бу тизимдаги ортиқча бюрократия ва ташқи хавфларга нисбатан етарлича тезкор ва самарали ҳаракат қилишни таъминламайди. Трампнинг ишончли мақсади – разведка тизимини такомиллаштириш, ташкилотлар орасидаги коммуникацияни яхшилаш ва ўзига хос имтиёзларни эълон қилиш эди.

Маълумотларнинг сиёсийлаштирилишидан холи бўлиш

Трампнинг ташқи сиёсатдаги қарашлари ва ички сиёсатига таъсири билан АҚШ разведка жамиятининг бир қанча аъзолари ортида сиёсийлаштирилиш муаммоларига олиб келган. Трамп истаган ислоҳотлардан бири – разведка маълумотларини сиёсий манфаатлардан узоқлаштиришдир. Маълумотларнинг ҳақиқийлигини сақлаб, уларни умумий хавфсизлик манфаатлари учун ишлатиш зарур.

Ҳамкорликни кучайтириш

Трамп давлатлар орасидаги разведка ҳамкорлигини кучайтиришга ҳам алоҳида эътибор қаратади. Халқаро хавфсизликка таҳдидлар янада глобаллашганини назарда тутиб, Трамп миллий разведка агентликларини ва халқаро шериклар билан кўпроқ ҳамкорлик қилишга чақирмоқда. Бу ўзгаришлар АҚШнинг хавфсизлигини мустаҳкамлаш ва янги таҳдидларга самарали қарши курашишга ёрдам беради.

Янгиликка ва инновацияга эътибор

Ҳозирги кунда разведка жамияти тезкорлик ва инновациялар талаб қилмоқда. Доналд Трамп рақобатбардошликни сақлаб қолиш учун таҳлил ва тадқиқотларда янги технологик имкониятлардан фойдаланишга ҳаракат қилади. Цифровизация, сунъий интеллект ва янгиланган хавфсизлик платформалари разведка агентликларининг асосий ишини ташкил этишда муҳим омилга айланмоқда.

Хулоса

Хулоса қилиб айтганда, Доналд Трампнинг АҚШ президенти сифатидаги иккинчи муддатида разведка жамиятидаги ислоҳотлар, унинг аввалги позициялари ва сиёсий мақсадларига асосланиб, янги шакл ва мазмунга эга бўлиши кутилмоқда. Бу ислоҳотлар, АҚШнинг ички ва ташқи сиёсатини шакллантиришда муҳим аҳамиятга эга бўлиши мумкин.