Мева-сабзавот экспорти бўйича яна бир тўсиқ яратилмоқда

East-Fruit таҳлилчилари Ўзбекистонда сабзавот ва меваларни экспорт қилиш шартлари ёмонлашганини қайд этишди. Бунга сабаб қилиб Вазирлар Маҳкамаси 2024 йил 14 майдан бошлаб баъзи сабзавот ва меваларнинг тавсия этилган нархларини минимал нархларга ўзгартирганини кўрсатяпти.

Яъни, эндиликда Ўзбекистондан мева-сабзавот маҳсулотларини мутасаддиларнинг бозор конъюнктураси ҳақидаги тасаввуридан келиб чиқиб белгилаган паст нархларда олиб чиқиш таъқиқланади.

Энг қизиғи шундаки, нарх ҳар бир маҳсулот учун сифат тоифалари, навлари ва бошқалар бўйича ўзгартиришсиз белгиланади. Бу эса мева ва сабзавотлар учун мутлақо бемаъниликдир, деб қўшимча қилади.

Жаҳон амалиёти шуни кўрсатадики, бундай қарорлар ҳеч қачон ҳеч қайси нуқтаи назардан ижобий натижаларга олиб келмайди. Улар, биринчи навбатда, маҳсулот сотиш имкониятлари торайган ишлаб чиқарувчилар ва кичик экспортчиларга таъсир қилади. Ва бу, ўз навбатида, ўсиб бораётган маҳсулотларга сармоя киритишга қизиқишни пасайтиради, мамлакатни йирик тизимли импортерлар учун кам жалб қилувчи ҳамкорга айлантиради. Дарҳақиқат, бундай қўлбола тартибга солиш билан узоқ муддатли ҳамкорлик шартномаларини тузиш жуда хавфли бўлади деб таъкидлайди East-Fruit таҳлилчилари.

Шу билан бирга, солиқ тушумларини ошириш ва валюта назоратини яхшилаш нуқтаи назаридан бундай чора мутлақо самарасиздир. Йирик компаниялар учун замонавий молиявий воситалардан фойдаланган ҳолда минимал нархларни четлаб ўтиш қийин эмас, аммо бунинг натижасида солиқ базаси камайиши мумкин.

Шунингдек, Ўзбекистон мева-сабзавот экспортидаги юқори ижобий динамика билан мақтана олмайди. 2023 йилда Ўзбекистоннинг экспортдан тушган даромади 10 фоизга камайиб, 777 миллион долларни ташкил қилди. Шу билан бирга, расмийлар ўз ҳисоботларида сабзавот ва мевалар экспортида қуруқ дуккакли экинларни ўз ичига олган юқори кўрсаткични кўрсатадилар, сифат таҳлили учун донли дуккаклилар экспортига киритилиши керак, чунки улар сабзавот ва меваларга қараганда бутунлай бошқача ўзига хослик ва савдо тузилмасига эга.

Манбанинг қўшимча қилишича, экспортни ривожлантириш учун ажойиб имкониятларга қарамай, Россия дунёнинг аксарият давлатларидан мева-сабзавот етказиб бериш учун таъқиқ олгани сабабли Ўзбекистон экспорти тўхтаб қолган. Экспорт кўрсаткичлари сўнгги беш йил давомида деярли ўзгармаган, 700-900 миллион доллар оралиғида қолмоқда.

Шу билан бирга, экспорт таркибида қуритилган меваларнинг улуши ортиб, бутун дунё бўйлаб истеъмоли камайиб, нархлари тушиб бормоқда. Аммо янги маҳсулотларнинг экспорт улуши, аксинча, пасайиш тенденциясига эга.