Визалар: Ўзбекистонга очиқ ва ёпиқ давлатлар

Паспорт ва визаларга саёҳат ҳужжатлари сифатида фақат Биринчи жаҳон урушидан кейин зарурат пайдо бўлган. Ўзи аслида нега виза талаблари бор, нега айрим давлатларда чекловлар мавжуд, Ўзбекистон фуқаролари қайси давлатларга қийинчиликсиз бора олади, ҳаммасини кетма-кет санаб ўтамиз.

Виза сиёсати

Давлатларнинг чет эл фуқароларига нисбатан виза чекловларини қўйишининг асосий сабаблари ноқонуний иммиграцияни чеклаш, хавфсизлик муаммоларини бартараф этишдир. Одатда, давлатлар сиёсий жиҳатдан беқарор ва нодемократик мамлакатлар фуқаролари билан бир қаторда камбағал мамлакатлар фуқароларига ҳам виза чекловларини қўяди, чунки бу мамлакатлардан келган одамлар ноқонуний иммиграцияга интилиш эҳтимоли кўпроқ деб ҳисобланади. Виза чекловлари, шунингдек, бошқа давлат фуқаролари террорист ёки жиноятчи бўлиш эҳтимоли кўпроқ бўлган ёки хорижий таъсирни ўз ҳукмронлигига таҳдид деб биладиган автократик режимлар томонидан қабул қилинганда ҳам жорий этилиши мумкин. Лондон Иқтисодиёт мактаби профессори Эрик Ноймеернинг фикрича:
Мамлакат қанчалик камбағал, нодемократик ва қуролли сиёсий тўқнашувларга кўпроқ дучор бўлса, унинг пасспорт эгаларига нисбатан виза чекловлари жорий этилиши эҳтимоли шунчалик юқори. Худди шу нарса ўтмишда фуқаролари террорчилик ҳаракатларининг асосий айбдорлари бўлган мамлакатлар учун ҳам амал қилади.

Виза бериш учун тўлов ҳам олиниши ҳеч кимга сир эмас; Булар ҳам кўпинча ўзаро бўлади - шунинг учун агар А мамлакати Б мамлакат фуқароларидан виза учун 50 АҚШ доллари ундирса, Б мамлакати ҳам одатда А мамлакатига ташриф буюрувчилар учун бир хил миқдорни олади. Тўлов ҳар бир элчихонанинг ихтиёрига кўра бўлиши мумкин. Шунга ўхшаш ўзаро муносабат кўпинча виза муддатига (мамлакатга киришни сўрашга рухсат берилган давр) ва виза билан киришга уриниб кўриш мумкин бўлган киришлар сонига нисбатан қўлланилади. Бармоқ излари ва фотосуратларни талаб қилиш каби бошқа чекловлар ҳам ўзаро бўлиши мумкин. Баъзи мамлакатлар учун виза аризасини тез мудатда кўриб чиқиш қўшимча тўловларни талаб қилади.

Ҳукумат органлари чет эл фуқароларининг киришига одатда учта усулда маъмурий чекловлар қўяди - фуқаролари визасиз кириши мумкин бўлган мамлакатлар, фуқаролари келганда визани олишлари мумкин бўлган давлатлар ва фуқароларидан олдиндан виза талаб қиладиган мамлакатлар. Олдиндан визага муҳтож бўлган фуқароларга, одатда, уларни ўз мамлакатининг дипломатик ваколатхонасидан олиш тавсия этилади. Бир қатор давлатлар виза талаб қиладиган мамлакатлар фуқароларига уларни онлайн тарзда олишларига рухсат беради.

Ҳар бир мамлакатда одатда турли номларга эга кўплаб тоифадаги визалар мавжуд. Визаларнинг энг кенг тарқалган турлари ва номлари қуйидагилардан иборат:

Мақсад бўйича:

Транзит визалар - Берилган мамлакат орқали ушбу мамлакатдан ташқаридаги манзилга ўтиш учун.

Транзит визаларининг амал қилиш муддати одатда қисқа муддатлар билан чекланади, масалан, мамлакатнинг катталигига ёки маълум бир транзит маршрутининг шароитларига қараб бир неча соатдан ўн кунгача бўлиши мумкин. Улар ҳам 2га бўлинади:

1.  Баъзи мамлакатлар ўз аэропортлари орқали ҳатто пасспорт назоратисиз ўтиш учун ҳаво йўли транзит визаси.
2.  Самолётларда, кемаларда, поездларда, юк машиналарида, автобусларда ва бошқа халқаро транспорт воситаларида ишлайдиган ёки ўқитиладиган шахсларга бериладиган экипаж аъзоси, стюард ёки ҳайдовчи визаси.

Қисқа муддатли ёки меҳмон визалари

Таклиф қилинган мамлакатга қисқа муддатли ташрифлар учун:

1.  Хусусий виза, мамлакат аҳолисининг таклифига биноан шахсий ташрифлар учун.
2.  Туристик визалар, чекланган вақт давомида саёҳат қилиш учун, бунда бизнес фаолиятига рухсат берилмайди.
3.  Тиббий виза, ташриф буюрилган давлат шифохоналари ёки бошқа тиббий муассасаларда диагностика ёки даволаниш курсини ўтказиш учун.
4.  Бизнес визаси, мамлакатда тижорат билан шуғулланиш учун. Ушбу визалар одатда доимий ишга жойлашишда истисно қилади, чунки бунинг учун иш визаси талаб қилинади.
5.  Ишчи дам олиш визаси, мамлакатлар ўртасида саёҳат қилувчи шахслар учун ишчи таътил дастурини таклиф қилади, бу ёшларга саёҳат пайтида вақтинчалик иш билан шуғулланиш имконини беради.
6.  Мусобақаларда, концертларда, шоуларда ва бошқа тадбирларда иштирок этувчи спортчилар ва ижрочиларга (ва уларнинг ёрдамчи ходимларига) бериладиган спорт ёки бадиий виза.
7.  Маданий алмашинув визаси одатда маданий алмашинув дастурида иштирок этаётган спортчилар ва ижрочиларга берилади.
8.  Қочқинлар визаси таъқиблар, уруш ёки табиий офат хавфидан қочган шахсларга берилади.
9.  Зиёрат визаси: бу турдаги визалар асосан диний маросимларда қатнашиш ниятида бўлганларга берилади. Бундай визалар одатда нисбатан тез ва арзон нархларда олиниши мумкин; Улардан фойдаланадиганлар одатда фақат гуруҳ сифатида саёҳат қилишлари мумкин. Бунга энг яқин мисол Саудия Арабистонининг Ҳаж визаси.

Узоқ муддатли визалар

Нисбатан узоқ муддатда қолиш учун амал қиладиган визалар қуйидагилардан иборат:
1.  Талабалик визаси (АҚШда F-1), бу унинг эгасига берилган мамлакатдаги олий таълим муассасасида ўқиш имконини беради. F-2 визаси талабанинг қарамоғидаги шахсларга АҚШда уларга ҳамроҳлик қилиш имконини беради.
2.  Тадқиқот визаси, қабул қилувчи мамлакатда амалиёт ишларини олиб бораётган талабалар учун.
3.  Вақтинчалик ишчи визаси, қабул қилувчи мамлакатда олдиндан тасдиқланган ишга жойлашиш учун. Уларни олиш одатда қийинроқ, лекин бизнес визасига қараганда узоқроқ муддатга амал қилади. Бунга мисол қилиб Қўшма Штатларнинг H-1Б ва L-1 визаларини келтириш мумкин. Муайян мамлакатга қараб, вақтинчалик ишчи мақоми доимий резидент мақомига ёки фуқароликка айланиб кетиши мумкин.
4.  Журналистлик визаси, баъзи давлатлар ўз ахборот ташкилотларига чет элдан ушбу касбдаги одамларни жалб қилади. Буни талаб қилаётган давлатлар қаторига Куба, Хитой, Эрон, Япония, Шимолий Корея, Саудия Арабистони, АҚШ (И-виза) ва Зимбабве киради.
5.  Яшаш визаси, мезбон мамлакатда узоқ муддатли яшаш ҳуқуқини олган шахсларга берилади. Баъзи мамлакатларда, масалан, Янги Зеландияда, узоқ муддатли виза олиш давлат фуқаролиги мақомини олиш учун зарур қадамдир.
6.  Сиёсий бошпана визаси, ўз мамлакатида сиёсий фаолияти ёки қарашлари, хусусиятлари ёки ижтимоий гуруҳ билан алоқаси туфайли таъқибдан азият чеккан ёки асосли равишда қўрққан одамларга берилади.
7.  Баъзи бошқа турдаги узоқ муддатли визага эга бўлган оила аъзоларига (масалан, вақтинчалик ишчи визасига эга бўлган малакали ходимнинг турмуш ўртоғи ва фарзандларига) бериладиган қаровчилик визаси.

Хўш, Ўзбекистон фуқаролиги пасспорти билан қайси давлатларга виза талаб қилинмайди?

Шимолий ва Лотин Америкаси: 

Доминика — 21 кун; 
Барбадос — 28 кун; 
Антигуа ва Барбуда — 1 ой; 
Цент-Винсент ва Гренадина — 1 ой; 
Эквадор — 3 ой; 
Гаити — 3 ой.

Африка: 

Сейшел ороллари — 1 ой; 
Намибия — 2ой;

Европа: 

Россия; Беларус; Арманистон; Грузия; Косова — 90 кун; 
Молдова — 90 кун; 
Украина — 90 кун.

Океания: 

Кук ороллари — 1 ой; 
Микронезия Федератив Штатлари — 1 ой; 
Ниуэ — 1 ой; 
Тувалу — 1 ой; 
Самоа — 60 кун.

Осиё: 

Қозоғистон; Малайзия — 30 кун; 
Туркия — 30 кун; 
Қирғизистон — 60 кун; 
Озарбайжон — 90 кун.

Яқинда Ўзбекистон фуқаролари 30 кундан ошмаган муддатда Бирлашган Араб Амирликлари ҳудудида бўлиши даврида виза талабларидан озод этилди. Шундай қилиб БААни ҳам виза талаб қилинмайдиган давлатлар қаторига қўшсак бўлади.

Бундан ташқари, Ўзбекистон фуқароларидан виза олмасдан боришлари мумкин бўлган бошқа давлатлар ҳам мавжуд. Бироқ визалар белгиланган мамлакатга келганда аэропортда ёки олдиндан онлайн тарзда олиниши лозим бўлади. Бу давлатлар: Боливия, Ямайка; Никарагуа. Мали; Гамбия; Бурунди; Кабо-Верде; Комор ороллари; Жибути; Гвинея-Бисау; Кения; Мадагаскар; Маврикий; Мозамбик; Того; Уганда; Замбия; Палау. Иордания, Камбоджа, Лаос, Ливан, Макао, Малдив, Непал, Шри-Ланка, Сурия, Таиланд, Тимор-Леште.

Гулноза Қодирова тайёрлади.