Ўзбекистон тоғларида икки қадимий шаҳар қолдиқлари топилди
Тугунбулоқ деб аталган катта шаҳар 300 акр (120 гектар) майдонни эгаллаган ва аҳолиси ўн минглаб одамларни ташкил қилган. У ўз даврида Марказий Осиё минтақасидаги энг йирик шаҳарларидан бири бўлиб, ҳатто 110 км узоқликда жойлашган машҳур савдо маркази Самарқанд билан ҳам рақобатлашган.
Ўзбекистон тоғларида археологлар лазер ёрдамида масофадан туриб зондлаш технологияси билан милодий 6—11-асрларидаги афсонавий Ипак йўли савдо йўли бўйлаб гуллаб-яшнаган иккита қадимий шаҳарни аниқладилар.
Улардан бири металл саноати маркази, иккинчиси эса дастлабки ислом таъсирини акс эттиради. Бу ҳақда Reuters ёзмоқда.
Денгиз сатҳидан 2000-2200 метр баландликда, бир-биридан 5 км узоқликда жойлашган мустаҳкам баланд тоғ шаҳарлари Ипак йўлининг тоғли қисмларидаги машҳур манзиллар қаторига кирган, Европа ва Яқин Шарқни Шарқий Осиё билан боғлаган.
"Бу шаҳарлар фанга мутлақо номаълум эди. Биз ҳозирда топилмаларимиз билан мос келадиган очилмаган жойларни топиш учун тарихий манбалар орқали ишламоқдамиз", деди Сент-Луисдаги Вашингтон университети археологи Майкл Фрачетти.
Тадқиқотчиларнинг айтишича, Тугунбулоқ деб аталган катта шаҳар 300 акр (120 гектар) майдонни эгаллаган ва аҳолиси ўн минглаб одамларни ташкил қилган. У ўз даврида Марказий Осиё минтақасидаги энг йирик шаҳарларидан бири бўлиб, ҳатто 70 миля (110 км) узоқликда жойлашган машҳур савдо маркази Самарқанд билан ҳам рақобатлашарди. У милоддан аввалги 550 йилдан милодий 1000 йилгача мавжуд бўлган.
"Тугунбулоқ Марказий Осиёда топилган баланд тоғли қалъалар ёки аҳоли пунктларидан бир неча баравар каттароқ ва сирлироқдир", деди Фрачетти.
Иккинчи шаҳар Тошбулоқ қўшнисининг атиги ўндан бир қисмича катталикда бўлиб, аҳолиси минглаб кишилар бўлган, дейди тадқиқотчилар. Шаҳарда ҳаёт тахминан 730-750 йиллардан 1030-1050 йилларгача давом этган.
Илк ўрта асрларда ҳозирги Ўзбекистоннинг жануби-шарқида барпо этилган ушбу шаҳарлар охир-оқибат ташлаб кетилган ва унутилган шаҳарларда археологлар чуқур даралар, тик тизмалар ва ўрмонлар бўлган тоғли ҳудудни зиёрат қилиш чоғида уларнинг биринчи далилини учратишган. Унда кўплаб иншоотлар, майдонлар, истеҳкомлар, йўллар, турар-жойлар ва бошқа шаҳар хусусиятларининг далиллари аниқланди.
Тугунбулоқнинг қалин сопол деворлар билан ўралган мустаҳкам биноларидан бирида дастлабки қазиш ишлари натижасида ўчоқ ва печлар қолдиқлари топилди, бу ҳудудда эса темир рудаси пўлатга айлантирган устахона бўлганини кўрсатди.
Фрачеттининг таъкидлашича, металл саноати Тугунбулоқ иқтисодиётининг асосий хусусияти бўлган бўлиши мумкин, шунингдек, қўй ва қорамол каби ҳайвонлар ва чорвачилик маҳсулотлари, шу жумладан жун савдоси ҳам ривожланган.
Тошбулоқда Тугунбулоқнинг саноат даражаси бўлмаган, лекин шаҳар қизиқарли маданий хусусиятга эга эди - бу минтақада ислом динининг дастлабки тарқалишини акс эттирувчи катта қабристонни ҳам ўз ичига олади. Ундаги 400 та қабрлар (эркаклар, аёллар ва болалар учун) минтақада ҳужжатлаштирилган энг қадимги мусулмон қабристонларидан биридир.
"Қабристон шаҳарнинг кичик ўлчамига мос келмайди. Тошбулоқ атрофида мафкуравий ўзига тортадиган нарса бўлганки, унда одамлар кўмилган", - дейди Фрачетти.
Ипак йўли Шарқ ва Ғарб ўртасида иқтисодий, маданий, диний ва сиёсий алмашинувларни амалга оширди, чунки унинг йўлларини босиб ўтган карвонлар нафақат маҳсулотлар, балки одамлар ва ғояларни ҳам қамраб олди. У Хитойнинг Циан каби шаҳарларини Византия пойтахти Константинопол ва исломий пойтахт Бағдод каби йўналишлар билан боғлади.
"Ушбу тадқиқотнинг асосий топилмаси баландликда йирик, мустаҳкам ва режалаштирилган шаҳарларнинг мавжудлигидир, бу ҳали ҳам камдан-кам учрайдиган ҳодиса", деди Фрачетти.
