layv" sifatida kechadi.

Iqtisodiy jihatdan olib qaralsa ham, optik tolalar ancha mablagʻni tejab qoladi. Chunki shisha tolalar 25-30 yildan ortiq vaqt ishlay oladi. Ularda metall kabellarda boʻladigan oksidlanish, elektr talafoti va eskirishga oʻxshash muammolar uchramaydi.

Amaliy qoʻllanish sohalari

Optik tolalardan Internet-provayderlar (ISP) – xonadonlar va biznes uchun yuqori tezlikda internet taqdim etishda foydalanadi.

Telekommunikatsiya magistrallari – kontinentlararo kabellar ham (misol uchun: Google’ning Dunant kabeli – AQSh-Fransiya orasida 250 Tbit/s) optik tola asosida tuzilgan.

Shu bilan birga, harbiy aloqa uchun ham optik tola raqobatdan tashqarida – shovqinsiz, shifrlangan, mustahkam signalni aynan shu vosita taʼminlab bera oladi.

Tibbiy lazer uskunalarida nurli kuchli energiya yetkazishda hamda kosmos va aerokosmik muhandislik sohalarida – masofali boshqaruv signallari uchun ham optik tolalar beqiyos deb tan olingan.

Oʻzbekistonda optik tola salohiyati

Bugungi kunda Oʻzbekistonda optik tolali internet tarmoqlarini rivojlantirish boʻyicha faol ishlar olib borilmoqda.

“Oʻzbektelekom” va uning tarkibidagi “Uzonline”, “Uzmobile”, “Uzonline Pro” operatorlari mamlakat boʻylab GPON (Gigabit Passive Optical Network) texnologiyasi orqali uylargacha (FTTH – Fiber to the Home) internet ulashni keng joriy etmoqda.

Jumladan, 2024 yil oxiriga kelib 1,5 milliondan ortiq xonadon GPON orqali optik internetga ulangan. Barcha viloyat markazlari va yirik shaharlar toʻliq optik tola bilan qamrab olingan. Uy foydalanuvchilari uchun internet tezligi soniyasiga 50 Mbit/s – 1000 Mbit/s gacha yetishi mumkin.

Davlat tomonidan qabul qilingan “Raqamli Oʻzbekiston – 2030” strategiyasi doirasida 2030 yilga qadar barcha maktablar, shifoxonalar va davlat muassasalari optik tola bilan taʼminlanishi, qishloqlarga internet olib borilishi va optik infratuzilmaga xususiy investitsiyalarni jalb qilish rejalashtirilgan. Hozir Andijon, Samarqand, Fargʻona, Toshkent kabi yirik shaharlarda GPON ulanish koʻrsatkichi 70-90% oraligʻida.

Hududiy muammolar va istiqbol

Shunga qaramasdan, qishloqlar va uzoq hududlarda optik internetga ulanish hamon yetarli darajada emas. Bu infratuzilma xarajatlari yuqoriligi va foydalanuvchilar soni kamligi, tarif narxlarining hamon qimmatligi sababli yuzaga kelmoqda.

Bu muammoni hal etish uchun davlat dotatsiyalari va “Raqamli iqtisodiyot” loyihalarini amalga tatbiq etish, GPON orqali ulovchi qurilmalarni arzonlashtirish, sunʼiy yoʻldosh+optik tolali gibrid yechimlar (masalan, Starlink’dan ichki tarmoqlar uchun foydalanish) ustida bosh qotirish lozim.

Optik tola – hashamat emas, zaruriyat!

Axborot asrida optik tolali aloqa shunchaki qulaylik emas – bu ertangi raqobatning sharti hisoblanadi. U internetni nafaqat tez va barqaror, balki iqtisodiy va ekologik jihatdan ham samarali qiladi.

optika

Bu qanday ishlaydi? Optik tolali aloqa – axborot sivilizatsiyasining asosi