Dunyoning eng qadimgi neolit davri manzilgohlaridan biri boʻlgan Goʻbeklitepa va Karahantepada yangi topilmalar paydo boʻldi. Tarixdan oldingi davrga oydinlik kiritgan va global miqyosda muhim kashfiyotlarga sabab boʻlgan Tosh tepalik loyihasi doirasida toʻqqizta arxeologik joyda olib borilgan soʻnggi qazishmalarda inson va hayvon haykallari topildi.

Inson haykali: tarixdan oldingi sanʼatning noyob namunasi

Yaqin kunlarda Karahantepa boʻylab olib borilgan qazishmalar natijasida oʻsha davrga oid eng katta inson haykali topildi. Haqiqiy yuz ifodasi bilan tarixdan oldingi sanʼatning eng olamshumul namunalaridan biri boʻlishga nomzod boʻlgan 2.45 metr balandlikdagi haykal yerga mahkam oʻrnatildi. Oʻtirgan holatda erkak figurasi haykali qovurgʻalari, umurtqa pogʻonasi va yelka suyaklarining boʻrtib chiqqani oʻlgan odamni eslatsada, oʻtirish holatidagi haykal tirik odamning oʻzginasidir. U huddiki inson oʻlimi va tirikligiga bir vaqtda ishora qilayotgandek tasavvur uygʻotadi.

Goʻbeklitepedagi yovvoyi choʻchqa: birinchi boʻyalgan haqiqiy oʻlchamdagi haykal

Madaniyat va turizm vazirligi tomonidan olib borilgan qazishmalar chogʻida Gobeklitepening D inshootida ohaktoshdan yasalgan yovvoyi choʻchqa haykali topildi. Yuzasida qizil, oq va qora pigment izlari boʻlgan haykal oʻz davridan hozirgi kungacha boʻlgan ilk boʻyalgan yirik oʻlchamdagi namunadir.

Shanliurfa shahar markazidan taxminan 18 kilometr shimoli-sharqda, Oʻrenjik qishlogʻi yaqinida joylashgan Goʻbeklitepa insoniyat tarixining eng muhim meroslaridan biridir. Turkiyaning YuNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga 18 marta kirishi boʻlgan ushbu arxeologik hudud neolit davri kabi ovchi-yigʻuvchilar jamiyatlari haqidagi tushunchamizni sezilarli darajada oʻzgartirdi. Goʻbeklitepada ilk qazishmalar 1995 yilda boshlangan boʻlib, qisqa vaqt ichida juda koʻp qoldiqlar topilgan. Ular orasida hayvon naqshlari va geometrik shakllar bilan bezatilgan T shaklidagi ustunlar, turli inson va hayvon haykallari, tosh va suyak asboblari, shuningdek, oʻsha davrdagi oziq-ovqat iqtisodiyotini aks ettiruvchi hayvon suyaklari topildi. Goʻbeklitepada olib borilgan tadqiqotlar insoniyat tarixidagi eng muhim oʻzgarishlardan biri boʻlgan oʻtroq va samarali hayot tarzi qanday paydo boʻlganligi haqida muhim maʼlumotlarni taqdim etdi. Shuningdek, bu davrda ijtimoiy hayot, meʼmorchilik va sanʼatga oid koʻplab yangi maʼlumotlar ochib berilgan boʻlib, neolit davrining dastlabki bosqichlarida yuksak darajada rivojlangan jamiyat mavjudligiga ishora qiladi.

Tosh tepaliklar: Buyuk oʻzgarishlar mamlakati

Qadimgi sivilizatsiyalar mamlakati boʻlgan Turkiyada madaniy merosning barqarorligini taʼminlash maqsadida tarixiy hududlarda koʻplab arxeologik qazishmalar va restavratsiya loyihalari amalga oshirilmoqda. Mamlakat bugungi kunda eng koʻp arxeologik loyihalar boʻyicha dunyoda yetakchilik qilmoqda. Turkiyadagi arxeologik qazishma va tadqiqotlar sonining 2023 yil oxirigacha 750 taga yetishi koʻzda tutilgan.

Mamlakatdagi arxeologik qazishmalar - bu oʻtmishdagi voqealarni ochib beradigan va bizni insoniy meros bilan bogʻlaydigan vaqt boʻylab sayohat hisoblanadi. Muayyan mintaqadagi hududlarni oʻrganish oʻtmishdagi voqealarni yanada yaxlitroq tushunish imkonini beradi. Ushbu loyihalardan biri Ston Hills. Istanbul universiteti tarixdan oldingi arxeologiya kafedrasi mudiri prof. Dr. Nejmi Karul boshchiligida mintaqada amalga oshirilgan loyiha doirasida birinchi oʻtroq inson jamoalarining texnologik, ekologik va ijtimoiy jihatlari tushuntirildi. Tosh tepaliklar deb nomlanuvchi ushbu aholi punktlari orasida Goʻbeklitepa, shuningdek, Karahantepa, Sayburch, Sefertepa, Harbetsuvan tepaligi, Gurjutepa, Chakmaktepa, Medik, Kurttepasi, Tashlitepa, Ayanlar, Chokburch va Yeni Mahallelar mavjud. Dunyodagi eng qadimgi oʻtroq hayot va ijtimoiy murakkablik namunalarini oʻzida jamlagan loyiha doirasida toʻqqizta arxeologik obidada tadqiqotlar davom etmoqda. Karahantepada olib borilgan qazishmalar chogʻida Goʻbeklitepadagiga oʻxshash monumental inshootlar topildi. Ushbu hududlar insoniyat tarixini yoritish uchun arxeologik tadqiqotlarga hissa qoʻshishda davom etib kelmoqda.

haykal

AQShda jazirama sabab prezidentning haykali erib ketdi

Vashingtonda Beruniyga atalgan yodgorlik ochildi

Turkiyada ulkan inson va ilk boʻyalgan hayvon haykali topildi