"Tarixiy kun": AQSh Gʻazoda tinchlik boʻyicha katta dasturni eʼlon qildi

AQSh prezidenti Donald Tramp va Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyahu Oq uyda Gʻazo mojarosini hal qilish boʻyicha tinchlik rejasini muhokama qildi.

Tramp tomonlar “kelishuvga yaqin” ekanini va bugun “tarixiy kun” ekanini aytdi.

Qoʻshma matbuot anjumanida u Isroil rahbariga Oq uy tashabbusini qoʻllab-quvvatlagani uchun minnatdorchilik bildirdi. Uning rivojlanishida arab va musulmon davlatlari, Yevropa ittifoqchilari ishtirok etdilar.

Taklif 20 bandni oʻz ichiga oladi: Gʻazoni qurolsizlantirish, XAMAS infratuzilmasini demontaj qilish, mahalliy politsiyani tayyorlash va Isroil qoʻshinlarini bosqichma-bosqich olib chiqish.

Shuningdek, garovga olinganlarni almashish ham koʻzda tutilgan: Isroil xalqining roziligidan keyin barcha garovga olinganlar 72 soat ichida ozod etilishi kerak. Shundan soʻng mintaqaga gumanitar yordam joʻnatiladi. Buning evaziga Isroil hukumati umrbod qamoq jazosiga hukm qilingan 250 nafar mahbusni va 2023 yil 7 oktabrdan keyin hibsga olingan 1700 nafar gʻazolikni ozod qiladi.

Shartlarga rozi boʻlgan HAMAS aʼzolariga amnistiya va xavfsizlik vaʼda qilinadi. Rad etilgan taqdirda, Isroil terrorizmga qarshi kurashda AQShdan toʻliq yordam oladi.

Hujjat “Tinchlik kengashi” deb ataluvchi tashkilotni — Gʻazo sektorini boshqarish vaqtincha oʻtkaziladigan xalqaro organni yaratishni oʻz ichiga oladi. Uning tarkibiga Tramp, Buyuk Britaniyaning sobiq bosh vaziri Toni Bleyr va ismlari keyinroq eʼlon qilinadigan boshqa vakillar kiradi.

Gʻazo sektori aholisi quvib chiqarilmaydi va Gʻazo qoʻshnilari uchun xavfsiz boʻladi. Mintaqada xalqaro investorlar uchun imtiyozli maxsus iqtisodiy zona tashkil etilishi rejalashtirilgan.

Tramp nutqi davomida Falastinning bir qancha Yevropa davlatlari tomonidan tan olinishini tanqid qildi. U bu qarorni “ahmoqlik” deb atadi va buni Gʻarbning Yaqin Sharqdagi voqealardan charchaganligi bilan izohladi.

Eslatib oʻtamiz, avvalroq Fransiya, Ispaniya, Irlandiya, Portugaliya, Norvegiya, Buyuk Britaniya, Avstraliya va boshqa bir qancha davlatlar Falastinni tan olishini eʼlon qilgan edi.

HAMAS kelishuv jarayoniga rasmiy taklif olgani yoʻq. Ayrim ekspertlarning qayd etishicha, tomonlar kelishuvga erishgan taqdirda ham kelishuvning asosiy bandlari aynan qay tarzda amalga oshirilishi masalasi ochiq qolmoqda.

Tramp bilan uchrashuvi chogʻida Netanyaxu Qatar bosh vaziri bilan bogʻlanib, 9 sentabr kuni Dohaga uyushtirilgan hujum XAMAS yetakchiligini yoʻq qilishga qaratilgani uchun uzr soʻradi. U qurbonlar uchun afsusda ekanligini bildirdi va Qatar suverenitetini boshqa buzmaslikka vaʼda berdi.

OAV xabarlariga koʻra, mazkur uzr soʻrash AQSh vositachiligidagi muzokaralarni qayta boshlashning asosiy shartiga aylandi.