Bizda “palakat”, Gʻarbda Myorfi qonunlari

Tasavvur qiling, toʻyga tayyorgarlik koʻryapsiz. Judayam sinchkov odamligingiz bois hamma ikkir-chikirlarni inobatga oldingiz. Har bir ehtimoliy noxushlikning chorasini koʻrib qoʻydingiz.

Toʻy boshlandi. Shu payt toʻsatdan maʼlum boʻladiki, ayrim muhim va qadrdon odamlarni toʻyga aytish esdan chiqqan, hali u narsa, bu narsa kam. Xullas, falokatu koʻngilsizliklar siz kutmagan joydan sudralib chiqib kelaveradi.

Yoki ishxonaga tekshiruvchi kelib qoldi deylik. Xuddi ataylab qilgandek aynan oʻsha kuni nimadir kamchiliklarga yoʻl qoʻyiladi, nimadir xatolar oshkor boʻladi.

Biz gʻudranib “falokat” deb qoʻyamiz. Gʻarbda Myorfi qonunlari ish berdi, deyishadi.

Xoʻsh, Myorfi qonunlari nima? Oʻzi ular rostan ham qonunmi?

Myorfi qonunlari: tarixi, mohiyati va qoʻllanilishi

Tarixiy maʼlumot

Myorfi qonunlari, ehtimol, hayotda kutilmagan muammolar va muvaffaqiyatsizliklarga duch kelgan har bir kishiga tanish. "Agar biror ish notoʻgʻri boʻlishi kerak boʻlsa, albatta notoʻgʻri boʻladi" iborasi ushbu hodisaning asosiy gʻoyasini aks ettiradi. Ammo bu qonunlar qayerdan paydo boʻlgan va ular qanday qilib mashhurlikka erishdi?

Myorfi qonunlari tarixi 1949 yilda muhandis kapitan Edvard Myorfi uchuvchi va fazogirlarga taʼsir qiluvchi bosim chegaralarini sinab koʻrishga qaratilgan AQSh aerokosmik loyihasi ustida ishlagan paytdan boshlanadi. G-kuchlarini oʻlchash uchun sensorlardan foydalangan bir tajriba muvaffaqqiyatsiz tugadi, chunki barcha sensorlar notoʻgʻri oʻrnatilgan ekan. Keyin Myorfi qoʻl ostidagilarning xatosidan norozi boʻlib: "Agar buni notoʻgʻri qilishning biron-bir usuli boʻlsa, ular albatta buni notoʻgʻri qilishadi" dedi. Bu sharh keyinchalik Myorfi qonunlari deb nomlanuvchi tamoyillarni yaratish uchun asos boʻldi.

Loyiha AQSh harbiy-havo kuchlarining aviatsiya operatsiyalari xavfsizligi va samaradorligini oshirish uchun insoniy va texnik imkoniyatlarni faol sinovdan oʻtkazish boʻyicha saʼy-harakatlarining bir qismi edi. Myorfi tomonidan aytilgan ibora va gʻoyalar tezda hamkasblari orasida tarqaldi va vaqt oʻtishi bilan muhandislik va ilmiy doiralarda muhokama mavzusiga aylandi.

Myorfi qonunlarining mohiyati

Myorfi qonunlarini oddiy bir gʻoyaga jamlash mumkin: agar xato yoki muvaffaqqiyatsizlik yuz berish ehtimoli boʻlsa, u albatta sodir boʻladi. Garchi bu hayotga tushkunlik bilan qarashdek tuyulsa-da, Myorfi qonunlari rejalashtirish va yuzaga kelishi mumkin boʻlgan muammolarni oldindan koʻrish muhimligini taʼkidlaydigan bir qator tamoyillarni oʻz ichiga oladi. Myorfi qonunlarining asosiy formulalaridan baʼzilari quyidagilardan iborat:

1. Agar biror narsa notoʻgʻri boʻlishi kerak boʻlsa, u albatta notoʻgʻri boʻladi.
2. Hech narsa hech qachon rejadagidek ketmaydi.
3. Hamma narsa siz kutganingizdan koʻproq vaqt oladi.
4. Muammoning bir manbasini hal qilsangiz, boshqasi paydo boʻladi.
5. Ishlar bir zumda ketayotganda, biror narsani unutgan boʻlasiz.

Ushbu tamoyillar xatolar yuzaga kelishi mumkin boʻlgan har qanday vaziyatni oldindan aytib boʻlmasligi va kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkinligi haqidagi tushunchani ifodalaydi.

Myorfi qonunlarining hayotda qoʻllanilishi

Myorfi qonunlari hayotiy vaziyatlarning keng doirasiga taalluqlidir va turli sohalardagi muammolarni oldindan koʻra bilish va oldini olishda foydali boʻlishi mumkin:

1. Muhandislik va loyihalashtirish

Muhandislik va texnologiya sohalarida Myorfi qonunlari koʻpincha loyihalarning riskli va zaif tomonlarini baholash uchun uslubiy yondashuv sifatida qoʻllaniladi. Muhandislar va dizaynerlar tizimdagi nosozliklar yoki buzilishlarga olib kelishi mumkin boʻlgan xatolar va omillarni faol ravishda hisobga olishga harakat qilishadi.

Masalan, fazoviy kemalar yoki dasturiy taʼminotni ishlab chiqishda mutaxassislar Myorfi qonunlaridan har qanday mumkin boʻlgan nosozliklarni oldindan bilish va bartaraf etish uchun foydalanishadi.

2. Biznes va loyihalarni boshqarish

Loyihani boshqarishda Myorfi qonunlari strategik rejalashtirishda muhim rol oʻynaydi. Menejerlar har qanday vaqtda kutilmagan muammolar paydo boʻlishini taxmin qilib, xavflarni boshqarish (risk menejment) va inqirozni rejalashtirishni ishga solishadi.

Byudjet va loyihalarning muddatlarini rejalashtirishda jiddiy moliyaviy va vaqt yoʻqotishlariga yoʻl qoʻymaslik uchun mumkin boʻlgan kechikishlar va kutilmagan xarajatlar hisobga olinadi.

3. Kundalik hayot va shaxsiy vaziyatlar

Kundalik hayotda odamlar koʻpincha Myorfi qonunlariga muhim uchrashuvga kechikkanlarida, shoshib qolganlarida yoki eng noqulay vaqtda muhim hujjat yoʻqolib qolganda yoki mashinalari buzilganda duch kelishadi.

Myorfi qonunlarini tushunish odamlarga kutilmagan qiyinchiliklarga koʻproq tayyor boʻlishga, xotirjamlikni saqlashga va eng noaniq vaqtda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan muammolarga yechim izlashga yordam beradi.

4. Tibbiyot va sogʻliqni saqlash

Sogʻliqni saqlash va tibbiy tadqiqotlarda Myorfi qonunlari bemorlarni davolash yoki tadqiqot oʻtkazishda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan xatolar va asoratlarni oldindan bilish uchun qoʻllaniladi.

Tibbiyot mutaxassislari va tadqiqotchilar ushbu konsepsiyadan bemorlarning sogʻligʻi va hayotiga xavflarni kamaytirish uchun xavfsizroq va ishonchli protseduralarni yaratish uchun foydalanishadi.

Myorfi qonunlari falsafa sifatida

Koʻrinib turgan tushkunlikka qaramay, Myorfi qonunlari dunyoga real qarashning bir usuli hisoblanadi. Ular odamlarni oʻz ishlarini ehtiyotkorlik bilan rejalashtirishga chaqiradi, ortiqcha optimizmdan ogohlantiradi va taqdirning turli kutilmagan burilishlariga tayyor turishga undaydi. Myorfi qonunlari bizga koʻp foydali narsalarni oʻrgatadi: avvalo, oldindan oʻylashni oʻrganamiz: nafaqat eng yaxshi ssenariyni, balki eng yomon ssenariyni ham rejalashtirish muhimdir. Qolaversa, moslashuvchanlik muhim xislat. Bu oʻzgarishlarga tezda moslashish va javob berish qobiliyati kutilmagan hodisalar taʼsirini minimallashtirishga yordam beradi. Shuningdek, qatʼiylik kerak boʻladi. Myorfi qonunlari muvaffaqqiyatsizlik hayotning bir qismi ekanini eslatib turadi va u bilan kurashishni oʻrganish juda muhim.

Myorfi qonunlarining bashoratlari va ahamiyati

Myorfi qonunlari zamonaviy sharoitlarda ham dolzarb boʻlib qolmoqda va kelajakda amalda boʻlishi mumkin. Texnologiyaning rivojlanishi, tizimlarning murakkabligi va avtomatlashtirishga bogʻliqligi oshishi bilan xavflar va ehtimoliy nosozliklar yanada muhimroq boʻladi. Kompaniyalar, muhandislar va olimlar jarayonlarni yaxshilash va yuzaga kelishi mumkin boʻlgan muammolarning oldini olish uchun Myorfi qonunlari tamoyillaridan foydalanishda davom etishadi. Xulosa qilib aytganda, Myorfi qonunlari nafaqat hodisalar qanday notoʻgʻri ketishi mumkinligi haqidagi qoidalar toʻplami, balki oʻzgaruvchan va oldindan aytib boʻlmaydigan dunyoga moslashish uchun qoʻllanma hamdir.