Meva-sabzavot eksporti boʻyicha yana bir toʻsiq yaratilmoqda

East-Fruit tahlilchilari Oʻzbekistonda sabzavot va mevalarni eksport qilish shartlari yomonlashganini qayd etishdi. Bunga sabab qilib Vazirlar Mahkamasi 2024 yil 14 maydan boshlab baʼzi sabzavot va mevalarning tavsiya etilgan narxlarini minimal narxlarga oʻzgartirganini koʻrsatyapti.

Yaʼni, endilikda Oʻzbekistondan meva-sabzavot mahsulotlarini mutasaddilarning bozor konʼyunkturasi haqidagi tasavvuridan kelib chiqib belgilagan past narxlarda olib chiqish taʼqiqlanadi.

Eng qizigʻi shundaki, narx har bir mahsulot uchun sifat toifalari, navlari va boshqalar boʻyicha oʻzgartirishsiz belgilanadi. Bu esa meva va sabzavotlar uchun mutlaqo bemaʼnilikdir, deb qoʻshimcha qiladi.

Jahon amaliyoti shuni koʻrsatadiki, bunday qarorlar hech qachon hech qaysi nuqtai nazardan ijobiy natijalarga olib kelmaydi. Ular, birinchi navbatda, mahsulot sotish imkoniyatlari toraygan ishlab chiqaruvchilar va kichik eksportchilarga taʼsir qiladi. Va bu, oʻz navbatida, oʻsib borayotgan mahsulotlarga sarmoya kiritishga qiziqishni pasaytiradi, mamlakatni yirik tizimli importerlar uchun kam jalb qiluvchi hamkorga aylantiradi. Darhaqiqat, bunday qoʻlbola tartibga solish bilan uzoq muddatli hamkorlik shartnomalarini tuzish juda xavfli boʻladi deb taʼkidlaydi East-Fruit tahlilchilari.

Shu bilan birga, soliq tushumlarini oshirish va valyuta nazoratini yaxshilash nuqtai nazaridan bunday chora mutlaqo samarasizdir. Yirik kompaniyalar uchun zamonaviy moliyaviy vositalardan foydalangan holda minimal narxlarni chetlab oʻtish qiyin emas, ammo buning natijasida soliq bazasi kamayishi mumkin.

Shuningdek, Oʻzbekiston meva-sabzavot eksportidagi yuqori ijobiy dinamika bilan maqtana olmaydi. 2023 yilda Oʻzbekistonning eksportdan tushgan daromadi 10 foizga kamayib, 777 million dollarni tashkil qildi. Shu bilan birga, rasmiylar oʻz hisobotlarida sabzavot va mevalar eksportida quruq dukkakli ekinlarni oʻz ichiga olgan yuqori koʻrsatkichni koʻrsatadilar, sifat tahlili uchun donli dukkaklilar eksportiga kiritilishi kerak, chunki ular sabzavot va mevalarga qaraganda butunlay boshqacha oʻziga xoslik va savdo tuzilmasiga ega.

Manbaning qoʻshimcha qilishicha, eksportni rivojlantirish uchun ajoyib imkoniyatlarga qaramay, Rossiya dunyoning aksariyat davlatlaridan meva-sabzavot yetkazib berish uchun taʼqiq olgani sababli Oʻzbekiston eksporti toʻxtab qolgan. Eksport koʻrsatkichlari soʻnggi besh yil davomida deyarli oʻzgarmagan, 700-900 million dollar oraligʻida qolmoqda.

Shu bilan birga, eksport tarkibida quritilgan mevalarning ulushi ortib, butun dunyo boʻylab isteʼmoli kamayib, narxlari tushib bormoqda. Ammo yangi mahsulotlarning eksport ulushi, aksincha, pasayish tendensiyasiga ega.