Istanbuldagi "Kichik Qiyomat", Mannon Uygʻur va Ruslan Sharipov

10 sentabr sanasi bilan bogʻliq xabarlar.

Butunjahon oʻz joniga qasd qilishning oldini olish kuni yoki Butunjahon oʻz joniga qasd qilishning oldini olish kuni xalqaro sana boʻlib, u butun dunyo boʻylab oʻz joniga qasd qilishning oldini olish boʻyicha tadbirlarni targʻib qilish maqsadida 2003 yildan beri har yili 10 sentabrda nishonlanadi. 2021 yilda xalqaro aksiya “Harakat orqali umid uygʻotadi” shiori ostida oʻtkaziladi.

Butunjahon oʻz joniga qasd qilishning oldini olish kuni Xalqaro oʻz joniga qasd qilishning oldini olish assotsiatsiyasi tashabbusi bilan Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining faol koʻmagida va Birlashgan Millatlar Tashkiloti homiyligida tashkil etilgan.

JSST statistik maʼlumotlariga koʻra, uchinchi ming yillikda oʻz joniga qasd qilish natijasida barcha urushlar va zoʻravon qotilliklardan koʻra koʻproq odamlar oʻlmoqda. Oʻz joniga qasd qilishning oldini olish xalqaro assotsiatsiyasi vakillari tomonidan oʻylab topilgan Butunjahon oʻz joniga qasd qilishning oldini olish kuni rasmiylar va jamoatchilik eʼtiborini ushbu muammoga qaratishga qaratilgan.

Voqealar.

1509 yil – Istanbulda "Kichik Qiyomat" deb nomlanuvchi zilzila sodir boʻldi, uning davomida 10 000 ga yaqin odam halok boʻldi va Usmonli imperiyasining poytaxtiga jiddiy zarar etkazdi.

1588 yil – ingliz navigatori Tomas Kavendish dunyoni uchinchi muvaffaqiyatli aylanib chiqishni yakunladi.

1721 yil – Buyuk Shimoliy urushni tugatgan Nishtadt shartnomasi imzolandi. Shimoliy urush (Buyuk Shimoliy urush, Yigirma yillik urush) – aslida Shvetsiya Qirolligi va Shimoliy Yevropa davlatlari koalitsiyasi (shu jumladan Saksoniya, Rossiya Qirolligi, Daniya-Norvegiya Qirolligi, Hamdoʻstlik va boshqalar) Boltiqboʻyi yerlariga egalik qilish va Boltiq dengizi va uning qirgʻoqlarida hukmronlik qilish, bu buyuk davlat maqomini abadiy yoʻqotgan Shvetsiyaning magʻlubiyati bilan yakunlangan.

1940 yil – SSSRda pasportlar toʻgʻrisidagi nizom tasdiqlandi.

1949 yil – Pragada voleybol boʻyicha erkaklar oʻrtasidagi birinchi jahon chempionati boshlandi. Turnirda 10 ta jamoa qatnashdi, SSSR jamoasi chempion boʻldi.

1960 yil – Rimda boʻlib oʻtgan XVII Yozgi Olimpiya oʻyinlarida marafonda jahon rekordi bilan shov-shuvli gʻalabani nomaʼlum efiopiyalik yuguruvchi, yalangoyoq yugurgan Abebe Bikila qoʻlga kiritdi.

• Bagʻdodda boʻlib oʻtgan konferensiyada (10-14 sentabr) Neft eksport qiluvchi mamlakatlar tashkiloti (OPEK) tuzildi.

1977 yil – qotillikda ayblangan tunislik muhojir Hamida Jandubi Fransiyada gilyotin bilan qatl etilgan oxirgi jinoyatchi boʻldi. Toʻrt yildan keyin oʻlim jazosi quroli sifatida gilyotin taqiqlanadi.

1984 yil – DNK noyobligi – “genetik izlar” kashf etilgan. Har bir insonning DNKsi betakror va ajoyibdir. 10 sentabr 1984 yilda britaniyalik genetik Alek Djeffriz tomonidan har bir insonning DNKsi barmoq izlari kabi betakror va antiqaligi maʼlum boʻldi.

1993 yil – Toshkent shahridagi “Bahor” konsert zalida Mukarrama Turgʻunboyeva muzeyi ochilgan.

1996 yil – BMT Yadroviy sinovlarni toʻliq taqiqlash toʻgʻrisidagi shartnomani tasdiqladi.

2002 yil – Oʻzbekiston Prezident kubogi xalqaro turnirining ochilish marosimi boʻldi. Toshkentda professional tennischilar oʻrtasida “Prezident kubogi” xalqaro musobaqasining oʻtkazilishi (1994 yildan) Oʻzbekistonda bu sport turini boshlab berdi. 1996 yilda Toshkentda ayollar oʻrtasida Chellenjer musobaqalariga asos solindi va u WTA turkumidagi musobaqalar orasidan joy oldi.

• Shveysariya BMTning toʻliq aʼzosi boʻldi.

2007 yil – Pokistonning sobiq bosh vaziri Navoz Sharif 1999 yilgi davlat toʻntarishi natijasida 7 yillik surgundan soʻng mamlakatga qaytdi.

2019 yil – Qozogʻistonda 11 nafar pedofil kimyoviy kastratsiya qilishga hukm qilindi.

• “Tolibon” harakati jangarilari Tojikiston bilan chegarasida Taxar provinsiyasida joylashgan Yangi-Kala uyezdini bosib oldi. “Tolibon” va hukumat kuchlari oʻrtasida toʻqnashuvlarda 28 nafar toliblar oʻldirildi, toliblar komandiri Mulla Imomuddin ham yoʻq qilindi.

2022 yil – Toshkentdagi Milliy bogʻ sayilgohida ShHT rahbarlari sammiti doirasida ShHT davlatlaridan kelgan taniqli sportchilar ishtirokida fleshmob boʻlib oʻtdi.

• Oʻzbekiston poytaxtining Yashnobod tumanida yangi bunyod etilgan “Tashkent indeks” savdo-ishlab chiqarish majmuasi hududida boʻsh turgan 10 ming oʻrinli tadbirkorlar binosi bir hafta muddatda davlat xususiy sheriklik shartlari asosida talabalar uchun turar joyga aylantirilishi maʼlum qilingan.
• Toshkentda “Xalq yuragi” turkumidagi hujjatli filmlar tanlovi yakunlandi. Tanlovda taqdim etilgan 24 ta kartina orasidan hakamlar rejissyor Xusan Rashidovning “Choʻlpon. Qush esdaligi” kinolentasini eng munosib film deb topdi. Tanlov gʻolibiga bosh sovrin - Chevrolet Cobalt avtomobili topshirildi.
• Toshkent shahridagi “Bunyodkor” futbol klubi bosh direktori va bosh murabbiyi lavozimidan ozod etildi.
• Valiahdlik kengashi Charlz Filip Artur Jorjni rasman Buyuk Britaniya qiroli - Charlz III deb eʼlon qildi.
• Amerika Qoʻshma Shtatlari prezidenti Jo Bayden 2001 yil 11 sentabrdagi teraktdan keyin joriy qilingan favqulodda holat rejimini yana bir yilga uzaytirdi.

Tavalludlar.

1897 yil – taniqli oʻzbek teatr sanʼati arbobi, mashhur rejissyor, Oʻzbekiston xalq artisti Mannon Uygʻur;

1918 yil – Taniqli adib, Oʻzbekiston xalq yozuvchisi, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi Rahmat Fayziy;

1943 yil – fizik olim, Oʻzbekiston FA akademigi, fizika-matematika fanlari doktori, professor Mirzayusuf Musaxonov;

1966 yil – oʻzbekistonlik bastakor, musiqachi, qoʻshiqchi, qoʻshiqnavis, prodyuser. Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan artist Ruslan Sharipov tavallud topgan.