5 dekabr — Butunjahon turk qahvasi kuni

Uylar, ofislar, qahvaxonalar va koʻchalarni oʻzining rohatbaxsh ifori bilan toʻldiradigan turk qahvasi, turk anʼanalarining ajralmas boʻlagidir va Turkiyaga sayohatingiz davomida sinab koʻrishingiz kerak boʻlgan eng yoqimli tajribalardan biridir.

Turkiyada turk qahvasi odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradigan va ularning ijtimoiylashuviga yordam beruvchi muhim omillardan biridir. Turkiyada qahvaning roli shunchalik yuqoriki, muhim uchrashuvlar va kechki ovqatdan keyingi suhbatlar xuddi shu savol bilan boshlanadi: “Siz qanday qahva ichishni xohlaysiz?”. Ushbu noyob taʼmi va anʼanaviy qiymati turk qahvasining 2013 yilda YuNESKOning nomoddiy madaniy merosi roʻyxatiga kiritilishiga olib keldi. Turk qahvasi YuNESKO roʻyxatiga kiritilgan oʻsha kundan boshlab 5 dekabr “Jahon turk qahvasi kuni” sifatida nishonlanadi.

Turk qahvasi anʼanaviy turk madaniyatida alohida oʻrin tutadi. Qahvaning puxta pishirish texnikasi, xushboʻy hidi, oʻziga xos koʻpikli yuzasi va taqdimoti turk mehmondoʻstligi va hamrohligining bebaho unsurdir. Turk qahvasi uchun “Qahva qirq yillik unutilmas onlar taqdim etadi” iborasi bu ichimlikning Turkiyadagi kundalik hayotda va doʻstlikda ajralmas oʻrni borligidan dalolatdir.

Asrlarni qamrab olgan madaniy meros

Qahva Turkiyaga ilk bor Yaman orqali Usmoniy Turklar Imperiyasi sultoni Sulaymon (1520-1566) davrida kirib kelgan. XVI asr oʻrtalarida Istanbulda jamoat qahvaxonalari ochila boshlandi va mashhurligi tobora ortib borgan bu ichimlik keng ommaga tanitildi. Turk qahvasidan lazzatlanish ushbu mintaqada va undan tashqarida keng tarqalgach, savdogarlar qahva danaklarini chegaralar osha savdo qila boshladilar. Shunday qilib, oʻzining kuchli taʼmi va jozibali marosimi bilan mashhur turk qahvasi Yevropadagi qahvaxonalarning sevimli ichimligiga aylandi.

Turk qahvasining yana bir oʻziga xos jihati uning taqdimotida, yaʼni dasturxonga tortilishidadir. Turk qahvasi kichik finjonlarda, bir stakan suv va bir parcha turk lokumi bilan birga beriladi. Suv tomoqni “xoʻllab”, qahva taʼmiga urgʻu berishingizni, luqum esa “tilingizni shirin qilishingizni” taʼminlaydi.

"Qahvangizni qanday ichishni xohlaysiz?"

Turk qahvasini tayyorlash usuli asrlar davomida oʻzgarmagan boʻlib, bu uning oʻziga xosligining sabablaridan biridir. Turk qahvasi “Jezve” deb nomlangan maxsus qahva idishida sovuq suvda maydalanib kukun holiga keltirilgan qahva donalarini qaynatish orqali tayyorlanadi. Koʻpik paydo boʻlguncha qaynatilgandan soʻng, u qahva idishlariga quyiladi, yuzasida esa quyuq koʻpik hosil qiladi.

Shuningdek, “Qahva folbinligi” deb nomlanuvchi maydalangan qahvani talqin qilish anʼanasi ham bor: qahva ichib boʻlingandan soʻng, finjon likopchaga teskari qoʻyiladi va qahva qoldiqlaridan hosil boʻlgan shakllar talqin qilinadi. Ushbu antiqa xayoliy anʼana ham turk madaniyatining ajoyib qismi sanaladi.